تماشای فیلم تجربی طاقت فرساست

به گزارش ردکارپت فیلم: مسعود امینی تیرانی فیلمساز و مدیر فیلمبرداری سینما بیان کرد که تماشای فیلم تجربی طاقت فرساست.

نشست برخط سومین همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران با موضوع «فرم: فیل در اتاق فریم‌ها» با حضور مسعود امینی تیرانی و با اجرای تی یام یابنده در اینستاگرام معاونت فرهنگی و آموزش انجمن سینمای جوانان ایران برگزار شد.

تی یام یابنده در ابتدای این لایو گفت: به دلیل کمبود منابع فارسی درباره فیلم تجربی تاکنون کمتر توانسته‌ایم درباره این گونه سینمایی صحبت کنیم اما سینماگران مهمی در این زمینه تلاش کرده‌اند. در این نشست‌های برخط تئوری و تاریخ سینمای تجربی و ۴ جنبش فوتوریست، سورئالیست‌ها، دادائیست ها و ساخت گراها صحبت می‌شود که در کاباره ول‌تر زوریخ سوییس راه می‌اندازند. جنبش‌ها و هنرمندانی که بی اعتماد به سیاست و هنر هستند و به سینما به عنوان یک هنر از این منظر نگاه می‌کنند که دیگر ابزاری برای انتقال حرف نیست بلکه به خودی خود شاخص و مجزاست و در این نشست‌ها این تاریخ و تئوری بررسی می‌شود.

در ادامه مسعود امینی تیرانی فیلمساز و مدیر فیلمبرداری سینما روی خط آمد. یابنده با اشاره به عنوان «فرم: فیل در اتاق فریم‌ها» از وی خواست تا ابتدا نگاهی کلی به سینمای تجربی داشته باشد.

فیلم تجربی به مثابه معماری

امینی تیرانی عنوان کرد: تئوریزه کردن سینمای تجربی کار سختی است و با چالش‌هایی رو به رو است. اینکه اساساً یک تجربه چیست و اگر کسی آن را تجربه کرد آیا باز هم تجربه خواهد بود؟! اما در زمینه تماشای یک فیلم تجربی باید درباره اشتراکات‌مان از فیلم تجربی صحبت کنیم. مدیر فیلمبرداری و کارگردان سینما بودن در این بحث چندان قابل جدا کردن نیست. فیلم تجربی گروه کوچکی دارد تا بتواند ایده‌های خود را ساده‌تر اجرایی کند و در جایی شاید این تفکیک بین کارگردان و مدیر فیلمبرداری چندان امکان پذیر نباشد. به تاریخ فیلم‌های تجربی هم مراجعه کنیم همین نکته را پیدا می‌کنیم.

وی ادامه داد: فیلم‌های تجربی به داستان گویی توجهی ندارند. به تکرار برخی فرم‌ها به طور منظم یا نامنظم اهمیت می‌دهند. با زمان در چالش هستند یا آن را گسترش می‌دهند یا از شکل خارج می‌کنند یا آن را فشرده می‌کنند. ارتباط فیلم تجربی با موسیقی نیز زیاد است. تدوین هم با موسیقی و تصویر ارتباط زیادی دارد و نوع ارتباط با موسیقی در اینجا هم مهم است. ترکیب عناصر مختلف از شکل گرفته تا عناصر بصری و حرکت دوربین و تغییرات شکلی در فیلم‌های تجربی هم مشخصه‌های دیگر هستند.

این سینماگر افزود: همچنین مخالفت جدی با هر نوع زبان یا گرامر سینما نیز ویژگی دیگر است. فیلم تجربی آن را نادیده می‌گیرد و کار جدیدی می‌کند. مرحله تولید فیلم تجربی مهم‌تر از محصول نهایی است. اینکه چه به دست می‌آوریم اهمیت کمتری از چگونگی به دست آوردن آن دارد. وقتی هنر سینما به یک نوع معماری میل می‌کند احتمالاً به سمت ساخت فیلم تجربی می‌رود. این تعریفی است که من در تجربه‌های خودم به آن رسیده‌ام. زیرا آن را برای دسته بندی ایده‌هایم مناسب دانستم تا بتوانم گسترش شان بدهم.

امینی تیرانی با بیان اینکه تماشای فیلم تجربی بسیار سخت و طاقت‌فرساست، عنوان کرد: معماری فرآیند ساماندهی به فضا با استفاده از فرم‌هاست و می‌تواند در هر زمانی اجرا شود. بنابراین هر بار دیدن یک فیلم تجربی شکلی از یک ارتباط را ممکن است دوباره ساماندهی کند.

تی یام یابنده نیز عنوان کرد: زاویه نگاه متفاوت و شکستن خط فرضی و قواعد سینمایی از دیگر مولفه‌های فیلم تجربی است.

وی از امینی تیرانی پرسید چطور می‌توان این نگاه را برای فرم مورد استفاده مان به خدمت گرفت؟

امینی تیرانی توضیح داد: نقطه شروع ما در فیلم تجربی جایی نیست که بگوییم می‌خواهیم درباره یک موضوع مثل طلاق فیلم بسازیم. چنانچه در معماری نقطه شروع کارمان یک فرم و شکل است نه مفهوم. در دوره‌ای نقاشی به تصویر کردن انسان توجه داشت ابتدا با حضرت مسیح و حضرت مریم و بعد به یک سوژه انسانی متوجه شد. اما در مقطعی موضوع نقاشی عمدتاً انسان به شیوه فیگوراتیو یا بر اساس یک ایده ذهنی بود. در روسیه مالویچ این سوال را مطرح کرد که حال اگر در نقاشی موضوع نداشته باشیم چه باید کشید و به ایده مربع سفید رسید که یکی از کارهایش است. بنابراین بازنمایی چه چیزی است؟! در فیلم داستان‌گو یا غیرتجربی همیشه ایده جهان عینی و واقعی برایمان مساله است. اما اگر نخواهیم درباره آنها فیلم بسازیم چه؟! بنابراین فیلم تجربی چیزی را بازنمایی می‌کند که ما درباره آن دست کم فعلاً چیزی نمی‌دانیم.

وی در بخش دیگری در پاسخ به سوال حاضران در این نشست آنلاین مبنی بر اینکه آیا در ساخت فیلم تجربی می‌توانیم به مفهوم فکر کنیم یا ساختار مهم است، عنوان کرد: اگر بخواهیم به فیلم تجربی به معنای خالص آن فکر کنیم نباید به مفهوم فکر کنیم. شاید حتی بعداً بتوانیم در فرآیند تولید کمی دچار مفهوم بشویم. درباره تجربه فیلم خودم «سه روز و سه قتل» می گویم که با ایده یک خطی ۶ اجراگر در یک خانه شکل گرفت و وقتی می‌خواستم پروانه ساخت بگیرم گفتم که فیلمنامه ندارم و مدت زیادی طول کشید تا مسئولان را مجاب کنم و از نوشتن ایده‌ها پرهیز کردم. فرم خود در ادامه و در روند ساخته شدن فیلم معناسازی می‌کند.

این کارگردان درباره فیلم تجربی نیز بیان کرد: میزان اعتراض سیاسی و شخصی در فیلم تجربی اهمیت دارد. صحبت و تعامل مدیر فیلمبرداری و کارگردان نیز به صحبت درباره جهان بینی و نگاهشان برمی گردد.

سومین همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران به دبیری سعید پوراسماعیلی و دبیری علمی احمد الستی ۲۴ آذر ماه ۱۴۰۰ در بخش‌های مقالات پژوهشی، جستارهای آزاد و ترجمه با محوریت سینمای تجربی برگزار می‌شود. آخرین مهلت ارسال چکیده مقالات به این رویداد ۱۰ شهریور ۱۴۰۰ است.