به گزارش ردکارپت فیلم: ایلنا نوشت: شبکه نمایش خانگی در حالی این روزها به فعالیت خود در عرصه تولید و پخش ادامه می‌دهد که حواشی بسیاری متوجه آن است، برخی از سینماگران مدافع این رسانه هستند و برخی انتقاداتی جدی به عملکرد آن دارند.
شبکه نمایش خانگی پدیده جدیدی در عرصه نمایش و پخش فیلم‌های سینمایی و سریال‌ها به حساب می‌آید که در بسیاری از کشورها جایگزینی جدی برای سالن‌های سینما و تلویزیون‌های قدیمی شده است و علاوه بر سریال‌ها، بسیاری از فیلم‌های سینمایی هم به جای اکران بر پرده سینماها، در تلویزیون‌های اینترنتی اکران می‌شوند.
شبکه نمایش خانگی در کشور ما با پر رنگ شدن فضای مجازی در جامعه رونق گرفت و پس از آن شیوع ویروس کرونا، تعطیلی سینماها و از طرفی ایام قرنطینه و خانه‌نشینی منجر به جدی‌تر شدن این رسانه به عنوان یکی از جدیدترین صنایع سرگرمی در ایران شد.
امروز در شبکه نمایش خانگی چند پلتفرم فعالیت می‌کنند که در بین آنها فیلیمو و نماوا را می‌توان مطرح‌ترین پلتفرم‌های پخش فیلم و سریال دانست اما طی ماه‌های اخیر حواشی بسیاری متوجه شبکه نمایش خانگی و به خصوص دو پلتفرم قدرتمند این عرصه شده است.
پس از شکل‌گیری بحث نظارت صداوسیما یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر محتوای این رسانه‌ی نوظهور، حساسیت‌های بسیاری متوجه شبکه نمایش خانگی شد اما به نظر می‌رسد در حال حاضر موضوع نظارت بر این رسانه شکل پیچیده‌تری به خود گرفته تا آنجا که دیگر صداوسیما هم نمی‌تواند مدعی نظارت بر محتوای منتشر شده از پلتفرم‌های اینترنتی باشد چراکه در روزهای گذشته مسائلی چون انتشار بدون مجوز چند سریال در رسانه‌های مختلف و فضای مجازی مطرح شد که در نهایت با واکنش رئیس ساترا همراه بود و او نیز به نوعی صحت شائبه پخش بدون مجوز چند سریال از دو پلتفرم فیلمیو و نماوا را تأیید کرد و از احتمال برخوردی جدی یا حتی احتمال توقیف این دو پلتفرم خبر داد.
گرچه با وجود اظهارات رئیس ساترا همچنان نمی‌توان به طور قطع پخش سریال‌های بدون مجوز را تأیید کرد و برخی بر این عقیده‌اند که چنین مسئله‌ای امکان‌پذیر نیست و حواشی شکل‌گرفته ریشه در مسائلی دیگر دارد اما به هر شکل اگر چنین اتفاقی رخ داده باشد، می‌توان آن را یک استثناء در پخش آثار نمایشی دانست. اتفاقی که قطعاً پیامدهایی دارد که یا می‌تواند بدعتی جدید در پخش آثار نمایشی باشد یا حتی به حذف و تعطیلی پلتفرم‌های اینترنتی بینجامد.
چرا و چگونه پلتفرم‌ها این چنین قدرت گرفتند؟، آیا تولید بدون مجوز در ابعادی چنین وسیع ممکن است؟، ابعاد مالی و چرخش پولی در پلتفرم‌ها چه اندازه و تابع چه قوانینی است؟، آیا امکان شفافیت و نظارت بر قراردادها و گردش مالی پلتفرم‌ها وجود دارد؟، آیا وزارت ارشاد یا صداوسیما به تنهایی امکان نظارت بر جریان مالی و محتوایی پلتفرم‌ها را دارا هستند؟، آیا وقت آن نرسیده که سازمان نظارتی متشکل از چند نهاد و وزارتخانه برای بررسی آنچه در جریان تولیدات پلتفرم‌ها در کشور رخ می‌دهد، وارد عمل شود؟، مخالفان پلتفرم‌ها از چه چیزی نگران هستند و موافقان از چه چیزی دفاع می‌کنند؟ این سوالات و سوالات بی‌شمار دیگری که وجود دارند اما هیچ پاسخگویی ازسوی مسئولان پلتفرم‌ها، ارشاد و صداوسیما حاضر نیست درباره آنها صحبت کند را با چند سینما درمیان گذاشتیم.
مهدی صباغ‌زاده به نقد آنچه در روند پلتفرم‌ها جریان دارد، پرداخت و جواد فرحانی از آن دفاع کرد. گفتگو با این دو سینماگر را در ادامه می‌خوانید:
مهدی صباغ‌زاده:
پلتفرم‌های اینترنتی به باند و مافیای بزرگی تبدیل شده‌اند
مافیای شبکه نمایش خانگی خودسرانه عمل می‌کند
مهدی صباغ‌زاده (تهیه‌کننده و کارگردان سینما) اظهار داشت: درباره مجوز داشتن یا نداشتن برخی آثار پخش شده از پلتفرم‌های اینترنتی اطلاعات چندانی ندارم و نمی‌توانم اظهارنظر دقیقی داشته باشم اما درباره عملکرد شبکه نمایش خانگی باید بگویم که به طور مشخص شبکه نمایش خانگی به یک باند و مافیای بزرگ تبدیل شده و لطمات بزرگی به سینما و تلویزیون ایران وارد کرده است.
صباغ‌زاده تصریح کرد: تنها خاصیت مثبت شبکه نمایش خانگی در حال حاضر امکان نمایش برخی فیلم‌های سینمایی شکست‌خورده در گیشه است که در این پلتفرم‌ها می‌توانند فرصتی برای ارائه و فروش بیشتر داشته باشند وگرنه این تصور که اشتغال‌زایی فوق‌العاده‌ای در این رسانه صورت گرفته و دیگر تصورات کاملاً غلط است چراکه به دلیل قدرت داشتن این مافیا فضا برای کار همه سینماگران در آن مهیا نیست و از طرفی این رسانه با قدرتی که دارد توانسته ستاره‌های سینما را به خود جلب کند و با دستمزدهای نجومی فضایی ایجاد کند که ما سینماگران برای ساخت یک فیلم سینمایی نتوانیم با بازیگران مطرح همکاری کنیم. در واقع علاوه بر مسائلی که امروز درباره شبکه نمایش خانگی مطرح می‌شود و موضوعاتی چون پخش بدون مجوز برخی آثار که باید تلویزیون پاسخگوی آن باشد مورد توجه قرار گرفته، پلتفرم‌های اینترنتی با قدرتی که دارند چرخه اقتصاد سینما را هم با مشکل مواجه کرده‌اند.
وی افزود: آثار ساخته شده در پلتفرم‌های اینترنتی با هزینه‌های گزافی ساخته می‌شوند که از نظر من فقط پول‌های کثیف و سرگردان می‌توانند توجیه‌کننده این هزینه‌ها باشند. دستمزدهایی که برای عوامل آثار، به خصوص بازیگران در نظر گرفته می‌شود به هیچ‌وجه منطقی نیست و این نشان می‌دهد هیچ دغدغه‌ای برای بازگشت سرمایه وجود ندارد و فقط هدف تولید و احیاناً پیش بردن برخی مقاصد اقتصادی شخصی است.
این کارگردان در ادامه تصریح کرد: پلتفرم‌های اینترنتی قدرتی گرفته‌اند که خودشان در همه زمینه‌های تصمیم‌گیری می‌کنند و نظارت بر این رسانه باید برعهده نهادی باشد که قدرت تمرکز برای مسائل مختلف درباره این رسانه را داشته باشد و با قاطعیت در برابر آن بایستد. تلویزیون که خود توان نظارت و مدیریت بر شبکه‌های خود را ندارد نمی‌تواند گزینه مناسبی برای نظارت بر این رسانه باشد و با ادامه این روند قطعاً همانطور که شاهد هستیم بیش از پیش کنترل این رسانه از دست تلویزیون خارج می‌شود و معضلات ناشی از این اتفاق بسیار بیشتر گریبان سینما را می‌گیرد.
کارگردان فیلم سینمایی «صبحانه‌ای برای دو نفر» تأکید کرد: حتی همین الان که نظارت بر شبکه نمایش خانگی برعهده تلویزیون است، وزارت ارشاد باید وارد عمل شود و حداقل اجازه ندهد پلتفرم‌ها با قدرتی که دارند فیلم‌های سینمایی را با کمترین هزینه خریداری کنند و به نمایش بگذارند و ضرر اقتصادی وارد شده به آثار را دو چندان کنند. متأسفانه آسیب‌های این رسانه در ابعاد مختلف به قدری زیاد است که سود و منفعتی که به لحاظ فرهنگی و اقتصادی برای کشور تا امروز داشته، بسیار اندک است. شبکه نمایش خانگی تا امروز بیشتر یک رسانه مخرب بوده و با این ویژگی همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد و هیچ همتی برای مقابله و اصلاح آن وجود ندارد چراکه به نظر می‌رسد این مافیا بسیار قدرتمند است.
صباغ‌زاده تصریح کرد: مافیای شبکه نمایش خانگی در حوزه محتوای آثار نیز خودسرانه عمل می‌کند و ما می‌بینیم آثاری که تولید می‌شوند هیچ نسبتی با جامعه ما و واقعیت‌ها ندارند. به عنوان مثال سریالی که اخیراً در حال پخش از این رسانه است و گویا قصه‌ای ورزشی دارد، به قدری موضوع خود را غیر واقعی به تصویر کشیده که به نوعی ورزشکاران را مورد توهین قرار داده است. هیچ مدرکی برای تأیید این مسئله وجود ندارد اما به نظر من قدرتی پشت این مسائل وجود دارد که اجازه نمی‌دهد نظارت درستی بر این رسانه صورت بگیرد و جلوگیری از بازگشت شبکه نمایش خانگی به وزارت ارشاد هم حاصل اقدامات همین گروه قدرتمند است چرا که وزارت ارشاد ابزار و قدرت کنترل محتوا و دیگر مباحث مربوط به شبکه نمایش خانگی را دارد. وقتی پول همه چیز را مشخص کند و آن کس که قدرت مالی دارد قرار است در همه موارد دخالت کند و در واقع تعیین‌کننده باشد، قاعدتاً نباید انتظار داشته باشیم که در شبکه نمایش خانگی اثری با محتوا تولید شود. در این شرایط نه وزارت ارشاد تصمیم‌گیرنده است و نه تلویزیون و فقط پول است که حرف اول و آخر را می‌زند.
وی افزود: با ادامه این روند علاوه بر آسیب‌های فرهنگی که شاهد خواهیم بود، شبکه نمایش خانگی منجر به نابودی سینمای ایران می‌شود و این خود یک آسیب فرهنگی بزرگ دیگر است و باید نهادهای مختلف در تعاملی سازنده در برابر ادامه این روند بایستند. یکی از اصلی‌ترین اقداماتی که باید صورت بگیرد بررسی و جلوگیری از تزریق پول‌های بلاتکلیف در این رسانه است که لازم است نهادهایی مثل وزارت اطلاعات و قوه‌قضاییه به آن ورود کنند. قطعاً ادامه این روند به ضرر پلتفرم‌ها هم خواهد بود چراکه ادامه حیات با پول‌های بی‌حساب و کتاب بسیار کوتاه مدت خواهد بود.
صباغ‌زاده تصریح کرد: تنها وزارت ارشاد است که می‌تواند گزینه مناسبی برای نظارت بر این رسانه باشد. باید نهاد ناظر بر شبکه نمایش خانگی وزارت ارشاد باشد و دیگر نهادها مثل قوه‌قضاییه باید به کمک وزارت ارشاد بیایند تا مدیریتی بر آن صورت بگیرد. متأسفانه فضای گنگی در این حوزه حاکم است که مشخص نیست جریانی که شاهد هستیم و اتفاقاتی که رخ می‌دهد چگونه هدایت می‌شوند و من معتقدم که قدرتی در هدایت شبکه نمایش خانگی وجود دارد و ممکن است مثل بسیاری از مسائل که در کشورمان شاهدش هستیم پس از چند ماه یا چند سال متوجه آن شویم و ببینیم که چه باند مخوفی همه این جریان‌ها را هدایت می‌کردند. در حال حاضر ما برای تحلیل و بررسی مسائل به شواهدی که وجود دارد، می‌توانیم رجوع کنیم چراکه شفافیتی در هیچ زمینه‌ای وجود ندارد و مسئولیت این وضعیت هم برعهده صداوسیما است.
این تهیه‌کننده در ادامه گفت: پول‌های موجود در شبکه نمایش خانگی به قدری بی‌حساب هستند که برخی بازیگران دستمزد ماهانه ۳ تا ۴ میلیارد تومانی دریافت می‌کنند. یک بازیگر در شرایط حاضر با هیچ منطقی نمی‌تواند چنین دستمزدی را توجیه کند و تنها توجیه ممکن پولشویی است. همان بازیگر که چنین دستمزدی گرفته دیگر رغبتی به کار در سینما ندارد و در اختیار شبکه نمایش خانگی قرار می‌گیرد و این رسانه با همین قدرت می‌تواند گزینه‌های بیشتری را در اختیار خود قرار دهد. امیدوارم همتی جدی وجود داشته باشد و همه نهادهای مربوطه در تعامل با هم در برابر این مافیای بزرگ بایستند. ایستادگی در برابر آن نیازمند شفافیت است، وقتی مشکلات موجود با صراحت مطرح شوند قطعاً سینماگران و هنرمندان می‌توانند برای مقابله با این وضعیت که آسیب‌های اقتصادی و فرهنگی فراوانی را در پی دارد، به دولت کمک کنند.
صباغ‌زاده در پایان اظهاراتش خاطرنشان کرد: علاوه بر اینکه مدیریت امور از دستمان خارج شده، در مسائل فرهنگی درایت کافی هم نداریم. به عنوان مثال می‌توان به برخورد مقامات دولتی و حتی هنرمندانمان با فیلم «عنکبوت مقدس» اشاره کرد. این فیلم به گفته بسیاری از منتقدان اثر ضعیفی است و ما با وجود اینکه فیلم را ندیده‌ایم به قدری به آن پرداختیم که فیلم به بهترین شکل تبلیغ شد و امروز بسیاری از مخاطبان خارجی هم حتی به دلیل واکنش کشورمان نسبت به آن مشتاق دیدن این فیلم هستند. اگر برخورد منطقی و فکر شده‌ای با این موضوع داشتیم امروز «عنکبوت مقدس» به فیلمی تا این حد مطرح و شناخته تبدیل نشده نبود. علاوه بر عواملی که به آنها اشاره کردم عدم سیاستگذاری درست و برخورد مناسب با پدیده‌های فرهنگی هم ما را دچار معضلات فرهنگی فراوان کرده است.
جواد فرحانی:
آثار شبکه نمایش خانگی به لحاظ محتوایی هیچ اشکالی ندارند
جواد فرحانی (تهیه‌کننده سینما و تلویزیون) که ساخت سریال‌هایی چون «دل»، «شکرستان» و برنامه «خندوانه» را در کارنامه خود دارد، اظهار داشت: آثاری که از شبکه نمایش خانگی پخش شده‌اند با وجود مجوز یا عدم وجود مجوز محتوایی دارند که هیچ مشکلی ایجاد نکرده‌اند و نگرانی نسبت به محتوای آنها وجود ندارد که بخواهیم عملکرد پلتفرم‌ها و تولیدکنندگان آثار را زیر سوال ببریم. در واقع از پخش سریال‌های شبکه نمایش خانگی اتفاقی رخ نداده که ما بخواهیم برای آن ابراز نگرانی کنیم.
فرحانی خاطرنشان کرد: بارها مواردی پیش آمده که با وجود مجوز، اثری به پخش رسیده اما عده زیادی دست به اعتراض زده‌اند و درباره آن اثر تجدیدنظر شده است. من درباره اینکه سریال‌هایی در شبکه نمایش خانگی مجوز ندارند و به پخش رسیده‌اند، اطلاعی ندارم که بخواهم دقیقاً به یک اثر مشخص اشاره کنم اما همه آثاری که این مدت از شبکه نمایش خانگی پخش شده‌اند فاقد مشکلات محتوایی بوده‌اند که بخواهد منجر به اعتراض قشری خاص از جامعه شود.
وی افزود: اگر واقعاً سریالی بدون مجوز به پخش رسیده، ساترا باید جزئیات اقدام غیرقانونی را درباره اثری که بدون مجوز به پخش رسیده، بیان کند و بعد فضای رسانه‌ای و سینماگران به تحلیل آن بپردازند. بیان یک مسئله کلی نمی‌تواند نتیجه‌بخش باشد و به نظر من فقط شبکه نمایش خانگی را به حاشیه می‌برد و به نفع هیچ کسی نیست.
تهیه‌کننده سریال «دل» تأکید کرد: اینجا بحث «حق‌الناس» مطرح است و نمی‌توان به راحتی درباره آن صحبت کرد و نتیجه گرفت؛ باید ابعاد مختلف این موضوع مشخص باشد ولی فعلاً آنطور که باید، هیچ چیز درباره اینکه اثری بدون مجوز پخش شده مشخص نیست و تنها مسئله‌ای که می‌تواند مورد بحث قرار گیرد، محتوایی است که منتشر شده است و به نظر من در هیچ یک از سریال‌ها و برنامه‌هایی که اخیراً پخش شده محتوای غیراخلاقی یا ضدمذهبی و… را شاهد نیستیم.
وی افزود: باید این نکته را در نظر بگیریم که هر دو پلتفرم نماوا و فیلیمو و همچنین پلتفرم فیلم‌نت برای حدود ۴هزار نفر اشتغال‌زایی کرده‌اند و یک فضای کار بزرگ وجود دارد که نمی‌توان به راحتی درباره آن اظهارنظر کرد و آنها را به تعطیلی کشاند. اشتغال‌زایی بزرگی که از سوی این پلتفرم‌ها صورت گرفته، به سود دولت و کشور است و عرصه را تنگ کردن و فشار آوردن نتیجه مثبتی حاصل نمی‌کند. البته علاوه بر ساترا، پلتفرم‌ها هم درباره عملکردشان می‌توانند شفاف‌سازی داشته باشند و آنها درباره این اتهامات می‌توانند پاسخ خود را بیان کنند یا حتی بگویند که “بله، برخی آثار بدون مجوز به پخش رسیده‌اند.” در این زمان است که همه چیز روشن شده و می‌توان قضاوتی دقیق داشت.
فرحانی تأکید کرد: برنامه «مهمونی» هیچ نشانه غیراخلاقی ندارد و من بخشی در آن نمی‌بینم که نیاز به اصلاح داشته باشد و مسئولان ساترا آن را نادیده گرفته باشند. از نظر من اتفاقاً «مهمونی» یک اثر اخلاقی و ارزشمند است که می‌تواند مورد حمایت قرار بگیرد. با این حال هر بحثی که درباره محتوا صورت بگیرد در نهایت سلیقه‌ای است و شاید برخی آن را نیازمند اصلاحات بدانند. کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌های قدیمی ما می‌دانند که پرداختن به چه مسائلی می‌تواند مشکل‌ساز باشد و ساز و کار برای آنها مشخص است و به نظر من ایرج طهماسب، احسان علیخانی و مرضیه برومند که سال‌ها در تلویزیون کار کرده‌اند، آنقدر تجربه دارند که اثرشان را از درگیر شدن با این حواشی دور نگاه دارند و حتی محمد کارت که یک فیلم سینمایی ساخته و چندین اثر مستند و فیلم کوتاه در کارنامه خود دارد اثری تولید کرده که من به شخصه محتوای غیراخلاقی و خطرناکی در آن ندیدم. اهالی سینما خطوط قرمز را می‌دانند و در فیلم‌هایشان آن را در نظر می‌گیرند اما مسئله اصلی اینجاست که ما سلیقه مدیران را نمی‌دانیم و هر بار در برخورد با سلیقه‌ای جدید دچار مشکل می‌شویم.
این تهیه‌کننده تأکید کرد: ما برای فاصله گرفتن از این حواشی لازم است چارچوبی مشخص درباره خط قرمزها داشته باشیم. این اتفاق در کشورهای مختلف رخ داده و مطمئناً برای کشور ما هم امکان‌پذیر است. افراد یا نهادهایی که در حوزه فرهنگ مدعی هستند و برنامه‌ریزی می‌کنند باید پاسخگو باشند که چرا ما مثل دیگر کشورهای دنیا نمی‌توانیم چارچوب مشخصی داشته باشیم.
تهیه‌کننده «خندوانه» در ادامه اظهار داشت: خواهش من این است که اجازه ندهیم این حواشی منجر به اتفاقات تلخی چون به حاشیه کشیده شدن شبکه نمایش خانگی شود. چند بازیگر مطرح که مورد توجه مردم قرار می‌گیرند را ملاک قرار ندهیم، اگر مشکلی هم وجود دارد، مسئولان با درایت و دغدغه با مسئله برخورد کنند و به توافق برسند. حتی اگر تخلفی صورت گرفته راهکارش توقیف و تعطیلی این رسانه نیست. اگر مسئولان دغدغه فرهنگی دارند باید بدانند که امروز شبکه نمایش خانگی یکی از پرمخاطب‌ترین رسانه‌های کشورمان است و با تعطیلی آن این حجم از مخاطب به سمت شبکه‌های ماهواره‌ای خواهد رفت و پیامدهای فرهنگی آسیب‌زا قطعاً می‌تواند بیشتر از حد تصور ما باشد.
وی افزود: حتی در پخش بدون مجوز برخی آثار شبکه نمایش خانگی هم نکاتی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد. بسیار بعید است که پخش بدون مجوز یک سریال با نادیده گرفتن ساترا صورت گرفته باشد. اینکه یک اثر برای دریافت مجوز به ساترا ارسال می‌شود و آنجا پاسخی به تولیدکننده‌ها نمی‌دهند و پیگیری‌ها بی‌نتیجه می‌ماند تا زمان انتشار فرا می‌رسد و پلتفرم مجبور به انتشار اثر می‌شود، با اینکه تولیدکننده و پخش‌کننده به طور کامل نهاد ناظر را نادیده گرفته و اثرشان را به پخش رسانده‌اند، بسیار متفاوت است و نباید هر دو را در یک دسته قرار داد. از نظر من اگر سریال‌ها و برنامه‌های اخیر پلتفرم‌های اینترنتی بدون مجوز به پخش رسیده‌اند، باید از آنها تشکر و تقدیر کرد چرا که با وجود نبود مجوز آنها خط قرمزها را در نظر گرفته و اثری با چارچوب اخلاقی و سیاسی مشخص به پخش رسانده‌اند. هیچ یک از آثار پخش شده را نمی‌توان ضد دین و غیر اخلاقی دانست. اگر این آثار بدون مجوز به بیان مسائلی ضدمذهبی و غیراخلاقی می‌پرداختند قطعاً باید تولیدکنندگان آن مورد برخورد قانون قرار می‌گرفتند اما حال که اینگونه نیست باید مورد تشویق قرار بگیرند.
فرحانی در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: ساترا برای رفع این حواشی باید با جزئیات و به صورت مصداقی درباره اشکالات موجود در سریال‌ها و اقدامات غیر قانونی صورت گرفته، شفاف‌سازی کند. این نهاد نظارتی باید با اشاره به بخش‌های مورد بحث سریال‌ها نشانه‌های محتوای غیراخلاقی، ضد منافع ملی و… را مشخص کند. کلی‌گویی نمی‌تواند حاصلی داشته باشد و فقط فضای گنگی به وجود می‌آورد که به راحتی می‌تواند دچار حاشیه شود.
این تهیه‌کننده در پایان گفت: به نظر من دیگران در این آتش می‌دمند و اختلافی بین ساترا، برنامه‌سازان و تولیدکنندگان آثار نمایشی وجود ندارد. هم دست‌اندرکاران ساترا و هم تولیدکنندگان آثار، افرادی کارکشته و باتجربه هستند و امیدوارم با همدلی و حضور مدیران دلسوز این رسانه ارتقا پیدا کند. شبکه نمایش خانگی برای تلویزیون هیچ رقیبی به حساب نمی‌آید و صداوسیما می‌تواند از شبکه نمایش خانگی حمایت کند و به نظر من در این مشکلات و سختی‌ها باید به فکر مردم باشیم و بعد خانواده سینما و تلویزیون را که قشری از این جامعه هستند هم در نظر داشته باشیم و علاوه بر مسائل مطرح شده، وضعیت امرار معاش و مشکلات اقتصادی آنها را هم در نظر داشته باشیم.
بدون دیدگاه