وقتی تئاتر زبان راتقویت می‌کند

 محسن حسینی کارگردان، طراح و بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون که این شب‌ها در نمایش موزیکال «هفت خان اسفندیار» به کارگردانی حسسین پارسایی در نقش جاماسب به ایفای نقش می‌پردازد سابقه‌ای طولانی در زمینه بازیگری و کارگردانی دارد. او دارای مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد تئاتر، درام و ارتباطات از دانشگاه یوستوس لیبیک گیسن آلمان است که اندوخته‌ها و تجربیاتش در عرصه هنر از او بازیگر و کارگردانی حرفه‌ای ساخته که آثارش برپایه پژوهش و بهره‌گیری از حرکات فیزیکال و پرفورمنس استوار است.

حسینی درباره چگونگی حضور در این اثر نمایشی گفت: حکیم ابوالقاسم فردوسی در قلب، روح، روان، جان، جسم و تن همه ایرانیان جای دارد که شاهنامه را به عنوان سیاسی‌ترین اثر منظوم این سرزمین به یادگار گذاشته است. «هفت خان اسفندیار» نیز داستانی شاخص از شاهنامه است بنابراین وقتی بازی در یکی از قصه‌های شاهنامه به کسی پیشنهاد شود قطعاً قبول خواهد کرد بنابراین من هم قبول کردم. البته کارهای قبلی آقای حسین پارسایی را هم دیده بودم و با ایشان زمانی که سمت مدیریتی داشتند نیز همکاری داشتم. آشنایی طولانی با وی موجب شد تا دعوتش برایم جذاب باشد و بازی در نقش جاماسب را پذیرفتم.

وی با اشاره به اینکه از اسفند سال قبل تمرین‌های نمایش را آغاز کرده است، بیان کرد: قرار گرفتن در کنار بازیگران و عوامل نمایش برایم جذاب است به ویژه در پروژه‌ای به این سنگینی و رنگینی، آن هم بعد از گذر از روزهای سخت کرونا و درگیری‌های چند ماه اخیر. در حال حاضر بعد از این مدت زمان طولانی مردم نیز مجدد به تئاتر روی آورده‌اند و همین نشان می‌دهد تماشاگران به چه میزان عطش تماشای تئاتر داشته‌اند.

حسینی ادامه داد: این میزان از علاقه، فرهنگی بودن سرزمین‌مان را به خوبی نشان می‌دهد و ثابت می‌کند نمی‌توان هر چیزی را با عنوان فرهنگ به مردم تزریق کرد چون مردم ما به خوبی می‌توانند خوب را از بد و کیفیت بالا را از کیفیت پایین تمیز دهند و خوشبختانه به خوبی آگاه هستند.

این بازیگر و پژوهشگر تئاتر درباره اهمیت اقتباس از گنجینه‌های ادبی با وجودی که برخی معتقد هستند دوره ساخت چنین آثاری گذشته است، بیان کرد: معتقدم کسانی که عقیده دارند دوره اقتباس از ادبیات کهن گذشته به اندازه کافی آگاهی و شناخت ندارند. چطور زمانی که در کشور آلمان «ماری استوارت» اثر شیلر به صحنه می‌رود یا نمایش‌هایی که مربوط به قرن ۱۷ و ۱۸ میلادی اجرا می‌شوند مردم از آن استقبال می‌کنند و سالن‌ها به شدت پر می‌شود. وقتی کارگردانی یک اثر منظوم کهن از کشورش را در دست می‌گیرد و با سیل خروشان تماشاگر در اجراهای اولیه آن مواجه می‌شود و می‌بیند که بلیت‌های هفته‌های آینده نیز پیش فروش شده است آن را نشانه چه می‌بیند؟ مردم ایران همچنان زبان و ادبیات کشورشان را دوست دارند. به نظر من آنچه درباره مخاطب امروز گفته می‌شود توهین به آنهاست. من فکر می‌کنم این موجی است که می‌خواهد این اجازه را به مردم ندهد تا آنها کارهای فاخر ببینند و فقط سریال‌های دسته چندم ضعیف ترکی و سریال‌های طنز ضعیف را ببینند که خب یک آفت است.

کارگردان نمایش «دیوان غربی- شرقی» ادامه داد: مردم ما باید عادت کنند تراژدی و آثار فاخر ببینند. لازم است همچنان شعر و ادبیات را تقویت کنیم. شعر، وزنه‌ای در ادبیات است و ما تاریخ هزار ساله در این حوزه از رودکی تا به امروز داریم. پس اگر کار خوبی روی صحنه آورده شود ادبیات و زبان فارسی احیا خواهد شد. اصلاً با همین روش‌ها می‌توان زبان و ادبیات فارسی را زنده نگه داشت. موسیقی، اپرا، هنرهای تجسمی، نقاشی، سینما و تئاتر از جمله راهکارهایی هستند که کمک می‌کنند تا زبان اصیل فارسی حفظ شود.

وی درباره علاقه برخی از هنرمندان به اجرای نمایشنامه‌های خارجی گفت: نمی‌شود ترجمه درجه دوم و سوم آثار خارجی را روی صحنه بیاوریم چون می‌گوییم مردم اینها را دوست دارند. در ۴-۵ سال اخیر نمایشنامه‌هایی که ترجمه شده و روی صحنه برده می‌شود بسیار ضعیف و سطح پایین هستند. فاجعه است اگر بخواهیم تحت تاثیر فیلم و سریال‌های ماهواره‌ای قرار بگیریم و بگوییم سلیقه مخاطب امروز همین است. اتفاقاً در آلمان برعکس است. تلویزیون و سینمای آلمان تحت تاثیر صحنه‌های تئاتر آلمان هستند. ما هم باید صحنه‌هایمان را در ایران به سطحی برسانیم که تلویزیون و ارکان دیگر هنری فرهنگی بتوانند از آن تاثیر بگیرند.

حسینی درباره تاثیری که تئاتر می‌تواند بر سینما بگذارد، بیان کرد: تا خودمان از متون ادبی‌مان برداشت نکنیم، نمی‌توانیم در این زمینه موفقیتی کسب کنیم. ما هنوز نتوانسته‌ایم به خوبی یکی از داستان‌های «هزار و یک شب» را تبدیل به فیلم کنیم ولی کشورهای دیگر بهره‌شان را از قصه‌های «هزار و یک شب» برده‌اند. چطور هالیوود می‌تواند با بازی برد پیت، «تروآ» را بسازد اما ما نتوانستیم از شاهنامه یک اثر اقتباسی ناب درجه یک تولید کنیم؟ بنابراین شاید همین اجرای «هفت خان اسفندیار» الگویی شود که بتوان به سینماگران نشان داد، می‌شود از این آثار کهن اقتباس کرد و از ادبیات منظوم و منثور تاثیر گرفت چون ما در ادبیات کشورمان از اقیانوس بسیار سترگی بهره‌مند هستیم.

کارگردان نمایش «جنگنامه غلامان» متذکر شد: همبستگی و پیمانی که بین کارگردان، رهبر ارکستر، طراح صحنه و طراح حرکات نمایش «هفت خان اسفندیار» به وجود آمده به دلیل درک درست آن‌ها از این متن ادبی است. این اثر یک اقتباس و برداشت آزاد از یکی از داستان‌های شاهنامه است و می‌تواند به عنوان یک الگو در عرصه هنر تئاتر مطرح باشد. معتقدم جوهره داستان «هفت خان اسفندیار» از شاهنامه فردوسی در این اجرا، درست مورد استفاده قرار گرفته و شاهد یک ترکیب بندی موسیقایی هستیم که از چیدمان خوبی نیز برخوردار است. آثار اقتباسی باید اینچنین ساخته شود و این تئاتر، الگوی مناسبی برای سازندگان و سرمایه‌گذاران خواهد بود.

وی درباره ایفای نقش جاماسب در این نمایش توضیح داد: برای رسیدن به نقش در وهله نخست کارگردان حرف اول و آخر را می‌زند و من به عنوان بازیگر در یک پروژه تلاش می‌کنم تا کار و شخصیت را بفهمم. برای درک بهتر شخصیت جاماسب به شاهنامه نیز مراجعه کردم. ۱۶۵ صفحه از این کتاب درباره «هفت خان اسفندیار» است که بخش‌های کوتاهی از آن نیز اشاراتی به شخصیت جاماسب به عنوان یک دانای راز و پیشگو دارد. در این نمایش تلاش شده تا به جاماسب شکل و شمایل جادوگرهای کلاسیک داده نشود چون او فردی بسیار آگاه به مسائل روز است که اتفاقات را درون یک گوی می‌بیند. با راهنمایی گروه که در راس آنها حسین پارسایی است و علی براتی به عنوان طراح حرکات و کوشش و تلاش خودم به عنوان بازیگر، سعی کردم این نقش خوب از آب درآید. من هر کجا باشم برای رسیدن به یک نقش خیلی کنجکاو و جستجوگر هستم. نیاز نبود به خانقاه‌ها بروم و با دراویش بنشینم تا به نقش برسم بلکه کافی بود متن و کار را خوب بفهمم و مفهومی را که در آن نهفته است، دریافت کنم. امیدوارم در این زمینه خوب عمل کرده باشم و تماشاگران من را در ایفای نقش جاماسب پذیرفته باشند.

حسینی در پایان صحبت‌هایش اضافه کرد: ما برای تماشاگرانی بازی می‌کنیم که تئاتر را خوب می‌شناسند بنابراین نمی‌توان هر چیزی را روی صحنه آورد چون تماشاگر ما خیلی هوشمند است و بسیار نسبت به نیم قرن گذشته فرهیخته‌تر شده است. نسل جوان‌تر خود را با ادبیات منظوم شاعرانه و فلسفه درگیر می‌کند و برای همین سطح توقع‌اش از نمایشنامه‌ها بالاتر رفته است. این شب‌های تالار وحدت هم این موضوع را نشان می‌دهد.

نمایش موزیکال «هفت خان اسفندیار» به کارگردانی حسین پارسایی و نویسندگی و ترانه‌سرایی محمدرضا کوهستانی برداشتی آزاد از شاهنامه فردوسی، محصول سازمان رسانه‌ای هنری اوج است که از اوائل اردیبهشت ماه هر شب ساعت ۱۸ در تالار وحدت با بازی بازیگرانی همچون امین زندگانی، بانیپال شومون، فریبا کوثری، امیررضا دلاوری، امیرکاوه آهنین‌جان، اصغر پیران، محسن حسینی و … روی صحنه می‌رود.