چیزهایی که شاید درباره «جدایی نادر از سیمین» نشنیده باشید

به گزارش ردکارپت فیلم: مهر نوشت: وحید صداقت کارگردان مستند سینمایی «صحنه‌هایی از یک جدایی» ضمن تشریح تجربیات خود در فرآیند ساخت این اثر تأکید کرد در روایت این مستند از سینمای اصغر فرهادی وام گرفته است.

وحید صداقت درباره تجربه ساخت مستند «صحنه‌هایی از یک جدایی» بیان کرد: ماجرای ساخت این فیلم از یک آشنایی با اصغر فرهادی شروع شد؛ من در کارگاه‌های آموزشی او شرکت کرده بودم، فیلم «جدایی نادر از سیمین» هم فیلم محبوبی برایم بود، بنابراین وقتی اصغر فرهادی را از نزدیک شناختم از او خواستم درباره «جدایی نادر از سیمین» مستندی بسازم. در همان زمان متوجه شدم راش‌های ویژه و دیده نشده‌ای هم از «جدایی نادر از سیمین» وجود دارد که برای علاقه‌مندان جدی‌تر سینما می‌تواند خیلی جذاب باشد. از همین رو موضوع را با او مطرح کردم به همین ترتیب آرام‌آرام ساخت «صحنه‌هایی از یک جدایی» از یک فیلم پشت صحنه صرف خارج شد. در ادامه هم با خود آقای فرهادی مصاحبه مفصلی انجام دادیم ضمن اینکه گفتگوهایی با چند فیلمساز مطرح دنیا که نگاه مثبتی به این فیلم داشتند، کردیم و رفته و رفته این فیلم شکل گرفت.

این کارگردان درباره اینکه وحید حسینی که تصاویر پشت صحنه «جدایی نادر از سیمین» را ضبط کرده بود، به‌عنوان یک مستندساز (که اثر تحسین‌شده «بزم رزم» را هم در کارنامه دارد) چرا خود مستندی در این زمینه نساخته و راش‌هایی که در اختیار داشته در اختیار او قرار داده است هم توضیح داد: درباره اینکه چرا خود وحید حسینی این فیلم را نساخته، واقعاً دلیلش را نمی‌دانم ولی خوشحالم که ایشان پلان‌های پشت صحنه را تهیه کرده بود چون این پلان‌ها را صرفاً یک تصویربردار پشت صحنه عادی نگرفته بلکه کسی تهیه کرده که خودش فیلم مستند کارگردانی می‌کند. در واقع فارغ از جذابیت اتفاقاتی که جلوی دوربین پشت صحنه می‌افتد، وحید حسینی هم با نگاه خاص خودش این پلان‌ها را از زوایای خوبی گرفته بود و بخش عمده‌ای از جذابیت فیلم ما هم به خاطر تصاویر پشت صحنه «جدایی نادر از سیمین» است که ما از آن‌ها استفاده کردیم. این راش‌ها توسط دستیاران آقای فرهادی در اختیار من قرار داده شد.

وی ادامه داد: به زعم خودم «صحنه‌هایی از یک جدایی» یک فیلم پشت صحنه نیست. بلکه مستندی درباره یک فیلم دیگر است که در آن تصاویر پشت صحنه هم وجود دارد. یعنی در ۷۷ دقیقه زمان مستند ما، شاید یک سوم آن نمای پشت صحنه «جدایی نادر از سیمین» باشد و دو سوم دیگر نماهای خود فیلم یا گفتگوها و تصاویر آرشیوی است. درواقع می‌توانم بگویم «صحنه‌هایی از یک جدایی» مستندی درباره «جدایی نادر از سیمین» است و نه لزوماً یک مستند پشت صحنه.

این مستندساز افزود: «صحنه‌هایی از یک جدایی» از یک فیلم پشت صحنه صرف مفصل‌تر است و از زوایای گوناگون به «جدایی نادر از سیمین» پرداخته است. اینکه چرا درباره فیلم‌های دیگر کمتر این اتفاق می‌افتد که فیلم‌هایی برایشان ساخته شود، بخشی به اهمیت خود فیلم و بخشی به جذابیت کار فرهادی برمی‌گردد که خیلی‌ها دوست دارند این فیلم را ببینند. خیلی‌ها در کلاس‌های اصغر فرهادی شرکت می‌کنند و خیلی‌ها می‌توانند این مسایل و آموزه‌ها را در فیلم ما ببینند. البته در «صحنه‌هایی از یک جدایی» چند آیتم وجود دارد که من سعی کردم از آن‌ها استفاده کنم درواقع خواستم این مستند را با چیدمان تصاویر، تدوین و فراهم کردن شرایط، به سرانجام برسانم.

صداقت با اشاره به اهمیت تمرین‌های پیش از آغاز فیلمبرداری در آثار اصغر فرهادی مطرح کرد: تمرین‌های پیش از آغاز رسمی فیلمبرداری، همیشه برای اصغر فرهادی یکی از مراحل مهم است چون قرار است در این مرحله مسایلی مهمی مانند کار با بازیگر، تحلیل نقش‌ها و آمادگی گروه شکل بگیرد. به نظرم همین مراحل بخش‌های جذابی است که در فیلم پشت صحنه می‌شود به خوبی استفاده کرد برای مثال می‌شود نشان داد که چند ماه قبل از آغاز فیلمبرداری، چه اتفاقاتی افتاده است تا گروه اینگونه جلوی دوربین بروند به همین واسطه می‌توانم بگویم که تمرین‌های قبل از فیلمبرداری اهمیت ویژه‌ای برای اصغر فرهادی دارد در حالی که ممکن است فیلمسازان دیگر کمتر در این مرحله وقت بگذارند.

وی ادامه داد: بخشی از جذابیت فیلم ما به خاطر «جدایی نادر از سیمین»، اتفاقات آن و خاطراتی است که درباره آن داریم. برای مثال «جدایی نادر از سیمین» جوایز زیادی گرفت که به هر ایرانی حس غرور ملی داشت. من هم سعی کردم به نوبه خودم وقتی مشغول ساخت «صحنه‌هایی از یک جدایی» درباره این فیلم هستم تا جایی که می‌توام به جذابیتش اضافه کنم و در کارگردانی و تدوین این موضوع را پیش ببرم. من سعی خودم را کردم تا آن را در بهترین وجهی که می‌توانم ارایه بدهم چون علقه خاصی به «جدایی نادر از سیمین» داشتم البته نه صرفاً به خاطر وجوه سینمایی، جوایز و اتفاقات ویژه آن. درواقع به نوعی آن رابطه نادر و پدرش برای من اهمیت خاصی داشت چون در زندگی شخصی تجربه و از نزدیک با فیلم ارتباط برقرار کرده بودم که این موضوع هم بی تاثیر نبود.

صداقت افزود: نوع آشنایی من با اصغر فرهادی، بر انجام مصاحبه‌ها تاثیرگذار بود. در فیلم‌هایی که درباره او ساخته شده شاید مصاحبه‌ها بیشتر رو به دوربین بوده و فضای گفتگو رسمی‌تر بوده در این فیلم اما به نحوی با انتخاب دوربین روی دست و حرکت سیال، هم در دفتر ایشان و هم در جاهایی که با اصغر فرهادی همراهی می‌کنیم، سعی در تغییر این فضا داشتم. این موارد، کارهایی بود که سعی کردم انجام بدهم اما نمی‌دانم اگر چنین فیلم توسط فردی دیگر ساخته می‌شد، همین‌قدر جذاب درمی‌آمد یا نه، البته من هم ادعایی ندارم.

وی درباره تعامل بین صحنه «صحنه‌هایی از یک جدایی» و پشت صحنه «جدایی نادر از سیمین» هم بیان کرد: من ابتدا یک نسخه ۶۰ دقیقه‌ای تدوین کردم که در آن نسخه سعی کرده بودم اصلاً از نماهای «جدایی نادر از سیمین» استفاده نکنم و به جوایز و… کمتر اشاره کنم چون قبلاً فیلم‌هایی ساخته شده بود که مفصل به بحث جوایز پرداخته بودند اما بعد از اینکه آن نسخه آماده شد احساس کردم جای خالی صحنه‌های «جدایی نادر از سیمین» دیده می‌شود و از آنجایی که ممکن است «صحنه‌هایی از یک جدایی» به سندی درباره «جدایی نادر از سیمین» تبدیل شود باید یک بخش از بازخوردهای جهانی فیلم را هم داخل «صحنه‌هایی از یک جدایی» بیاورم. چه بسا تماشاگرانی بودند که وقتی فیلم را می‌دیدند می‌گفتند ما دوست داشتیم با همان حس پشت صحنه سالن را ترک کنیم ولی برای اینکه یک فیلم کامل درباره «جدایی نادر از سیمین» باشد، من این بخش‌ها را اضافه و این هارمونی صحنه و پشت صحنه را ایجاد کردم. همچنین سعی کردم گفتگوی اصغر فرهادی و فیلمسازان دیگر هم ریتم خوبی به فیلم بدهد که در ۷۷ دقیقه زمان «صحنه‌هایی از یک جدایی» علاوه بر جذابیت‌های بصری پشت صحنه، صحنه هم حفظ شود.

صداقت با اشاره به گفتگو با فیلمسازان جهانی درباره اصغر فرهادی، بیان کرد: قسمت‌هایی از فیلم ما که در آن افراد دیگر درباره اصغر فرهادی صحبت می‌کنند، ۲ بخش دارد؛ بخشی از آن را که در ۶۰، ۷۰ دقیقه اصلی فیلم است، خودمان فیلمبرداری کردیم که شامل صحبت با ابراهیم گلستان، ژان کلود کریر (منتقد شناخته شده سینما) و مایک لی (کارگردان مطرح سینمای جهان) می‌شود، اما صحبت‌های مدیر کمپانی سونی پیکچرز و چند فیلمساز دیگر حالت آرشیوی دارد.

وی افزود: ما برای بخش اول که فیلمسازان بزرگی صحبت می‌کنند، اسامی بیشتری داشتیم. آنها بعد از موفقیت‌های جهانی از این فیلم تمجید کرده و به اصغر فرهادی تبریک گفته بودند از همین رو من لیست بلند بالایی از اسامی این افراد تهیه کرده بودم. غالب آنها هم قبول کردند در فیلم ما حضور داشته باشند اما متاسفانه به دلیل اینکه در قاره‌های مختلف بودند ما کمتر توانستیم امکان ضبط تصویری را داشته باشیم. خیلی از آنها در آمریکا بودند که سفر برای ما به راحتی مقدور نبود. از این بابت شاید اگر این اتفاق می‌افتاد خیلی به ما کمک می‌کرد و تکامل خاصی به گفتگوها می‌داد ولی میسر نشد. بنابراین من ترجیح دادم «صحنه‌هایی از یک جدایی» را با مصاحبه همین سه، چهار نفر و تصاویر آرشیوی ببندم. جرقه این امر هم چنین زده شد که من یک بار نامه‌ای از آقای گلستان خواندم که به آقای فرهادی بعد از فیلم «جدایی نادر از سیمین» تبریک گفته بود. دوست داشتم به نحوی این نامه را داخل فیلم بیاورم چون نامه جذابی بود. آقای گلستان لحن و ادبیات خود را به صورت نامه نوشته و ایمیل کرده بود ولی از آنجایی که ممکن بود آوردن خود نامه به شکل بصری در فیلم خوب نباشد، به مصاحبه با ابراهیم گلستان پرداختیم.

وی در پایان درباره واکنش اصغر فرهادی به مستند «صحنه‌هایی از یک جدایی» هم گفت: با توجه به آشنایی‌ای که از قبل با اصغر فرهادی داشتم و یک مستند دیگر هم درباره فیلم دیگر ایشان ساخته بودم، به نوعی قبل از اینکه «صحنه‌هایی از یک جدایی» ساخته شود، او رویکرد من را نسبت به فیلم «جدایی نادر از سیمین» می‌دانست و تعامل خوبی جهت انجام گفتگوها شکل گرفت و پس از آماده شدن فیلم کار را دیدند و دوست داشتند.