به گزارش ردکارپت فیلم: دبیر شانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» معتقد است یکی از مشکل‌های جدی سینمای مستند، توزیع، پخش و نمایش است.
نشست صمیمانه مستندسازهای استان‌های سراسر کشور با محمد حمیدی مقدم دبیر جشنواره «سینماحقیقت» و مدیرعامل مرکز گسترش سینمایی، مستند و تجربی با حضور جمعی دیگر از مدیران مرکز گسترش دوشنبه ۲۱ آذرماه برگزار شد. عبدالحسین بدرلو معاون مستند و هومن مرادی کرمانی مدیر مستند مرکز در این جلسه حضور داشتند.
بخش اول این مراسم بیشتر معطوف به طرح‌هایی بود که از طرف مستندسازان به مرکز ارائه شده، برخی از فیلمسازان استانی از عدم توزیع عادلانه امکانات در شهرستان‌ها گفتند.
محمد حمیدی مقدم دبیر جشنواره «سینماحقیقت» ضمن شنیدن انتقاد و پیشنهادهای ارائه شده، بر حل مشکلات تاکید کرد و از اهمیت تخصیص عادلانه امکانات برای مستندسازی در تهران و شهرستان گفت.
وی گفت: در شرایطی هستیم که هر حرکت خوبی انجام شود، تعبیرهای متفاوتی از آن صورت می‌گیرد ولی باتوجه به اینکه مخاطب خالص ما شما هستید، برگزاری چنین جلساتی از اهمیت خاصی برخوردار است.
وی افزود: در این دو سال مرکز گسترش نشان داده که مبنای توجه به استان‌ها و هنرمندانی که در خارج از تهران هستند، ریلی دو ساله است که در مرکز گذاشته شده و تقریبا تبلور آن در جشنواره امسال در حال نتیجه دادن است.
دبیر جشنواره «سینماحقیقت» گفت: برای فیلمسازهای ما این بحث تهران و شهرستان موضوعیت ندارد. چه بسا که اکثر فیلمسازان مطرح ما اهل استان‌ها هستند. برای ما تفاوتی بین این دو وجود ندارد و بحثمان عدالت در تخصیص منابع بوده که خوشبختانه پس از دو سال به نتایج خوبی رسیدیم. در واقع با بحثی که آقای خزاعی در موضوع تفاهم‌نامه‌های استانی داشت، تقریبا این موضوع قطعی شده است.
مدیرعامل مرکز گسترش در ادامه صحبت‌هایش گفت: ما با این پرسش که فیلمسازان فعال شهرستان‌ها چه کسانی هستند؟ جلو آمدیم تا متوجه شویم راه ورودمان کجاست. آیا باید از طریق خانه‌های مستند که ارتباط خوبی با ما داشتند، اقدام کنیم یا مستندسازهای آزادی که اصلا عضو صنف نیستند را شناسایی کنیم.
وی ادامه داد: مرکز گسترش به لحاظ عدالت منابع باید دایره خود را باز کند که ما در ابتدای این کار هستیم. وقتی در جشنواره شانزدهم می‌گوییم ۲۸ فیلمساز مقیم از ۱۶ استان در این جشنواره حضور دارند. واقعا این افراد بدون هیچ رانت و پارتی و تنها با شایستگی انتخاب شدند. در نتیجه این بحث‌های تفاوت بین شهرستان و تهران کنار رفته است. ما می‌خواهیم علی‌رغم حرکت‌های گذشته توجه بیشتری کنیم اما ما هم محدودیت‌هایی داریم و در بهترین حالت ۷۰, ۸۰ مستند تولید کنیم. می‌خواهیم مرز فیلمساز استان و تهران بودند را برداریم.
دبیر جشنواره «سینماحقیقت» گفت: مرکز گسترش یک درگاه ورودی دارد که هر کدام از این عزیزان می‌توانند مستقیم وارد آن شوند. اما برای فیلمساز مقیم استان‌ها امکان دیگری نیز وجود دارد، یعنی بر مبنای تفاهم با استان‌ها باید دو، سه مستند بسازیم. باتوجه به پتانسیل و سوژه‌های نابی که وجود دارد و نیازی که ما داریم، بیشتر توقع ما این است که اتفاق خوبی را در سینمای مستند ایجاد کنیم.
وی در ادامه بیان کرد: با وجود همه حواشی که در جشنواره حقیقت پیش آمده و شخصا علاقمند به صحبت درباره آنها نیستم، یکی از متنوع‌ترین رویدادهای ماست که به لحاظ اقلیم، زیست و تنوع رنگی جغرافیایی را به مخاطب ارائه می‌دهد و این باید گسترش پیدا کند. چون وقتی این رنگ‌آمیزی کامل باشد برای یک جامعه‌شناس یا مهمان بین‌المللی ما جذاب است.
حمیدی‌مقدم با انتقاد از عدم فعالیت برخی از مستندسازان مقیم استان‌ها ادامه داد: متاسفانه در برخی استان‌ها ما هیچ اکت و فعالیتی ندیدیم. حتی اینکه نسبت به موضوعی اعتراضی بکنند که مثلا ما چند طرح دادیم و رد شده است. اتفاقا ما علاقمندیم صدای اعتراض شما را بشنویم.
این مدیر سینمایی در ادامه گفت: هیچ مانع و منفذی برای اینکه طرح شما به ما نرسد وجود ندارد. در واقع اولین چیزی که به دفترم گفتیم این است که فیلمساز شهرستان باید بتواند بدون هیچ بحثی ما را ببیند. مسیر جدید ما این است که بعد از این جشنواره که اتفاقا نقطه عطفی است، اتفاق بهتری را شاهد باشیم.
وی افزود: این بحثی که الان انجام می‌دهیم زاییده انجمن سینماگران جوان است که خودم در آنجا تجربیاتی داشتم. این اتفاق در مرکز گسترش در راستای همان سیاست سینماگران جوان است. حتی شخصا به آقای بدرلو اعلام کردم که باید با استعدادها بدون واسطه دیدار کنیم.
حمیدی مقدم با تاکید بر اینکه فرایند تصویب طرح در مرکز گسترش تسهیل شده است، ادامه داد: حمایت از فیلمسازان استان‌ها به قدری برایمان حائز اهمیت است که در این دوره شرایط را برای ثبت نام یکی از آثاری که در مدت مقرر نتوانسته بود فیلم خود را به دلیل قطعی اینترنت به پرتال جشنواره برساند را تسهیل کردیم و اکنون آن مستند با نظر هیات داوران در بین ۱۵ مستند نهایی جشنواره است. بنابراین باید بدانیم که پیگیری یک فیلمساز موضوع مهمی است. وقتی فیلمساز یک طرح می‌آورد و ۴ سال از او خبری نیست، نمی‌شود توقع زیادی داشت. باید از طرف فیلمسازان پیگیری بیشتری صورت گیرد و حتی پرسید چرا طرح من قبول نشده؟ این مسائل مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
دبیر جشنواره سینماحقیقت در بخش دیگری از صحبت‌هایش به تعامل ایجاد شده با استان‌ها برای توجه بیشتر به سینمای مستند اشاره کرد و گفت: در این دوره معاونان هنری را برای دیدن جشنواره سینماحقیقت دعوت کردیم تا سینمای مستند و حتی آثار فیلمساز استان خودشان را ببینند و تاثیر آنها را در استان خود ایجاد کنند.
وی همچنین در بخش دیگری از این برنامه در پاسخ به انتقادها از کمک هزینه‌های تولید مستند و زمان پرداخت آنها بیان کرد: قطعا محدودیت مالی وجود دارد و یک پدیده واقعی کشور ما در حال حاضر است. حتی خودمان هم ۱۰۰ درصد بودجه تصویبی را نمی‌گیریم. اما وقتی کار را ابتدا با آقای شکیبانیا و در ادامه با آقای بدرلو شروع کردیم، سعی کردیم خیلی با امید جلو بیاییم. چون اگر ما بگوییم نمی‌شود که درست نیست.
حمیدی‌مقدم با تاکید بر اینکه قراردادهای مرکز گسترش برای فیلمساز شهرستان و تهران یکی است، عنوان کرد: هیچ تفاوتی بین فیلمساز شهرستان با تهران وجود ندارد اما مستندها درجه بندی می‌شوند. به عنوان مثال آثار برخی از پیشکسوتان این عرصه می‌تواند درجه کیفی بالاتری برخوردار شود. بنابراین بر مبنای درجه‌بندی الف، ب، ج فیلم‌ها ارزیابی شده و بودجه‌بندی برای آنها صورت می‌گیرد و ما نیز به آن پایبندیم.
مدیرعامل مرکز گسترش در ادامه صحبت‌هایش گفت: بالاترین سطح برآورد مستند در کشور برای مرکز گسترش است. البته شاید مرکزی در سال در یک مستند بودجه هنگفتی هزینه کند ولی آن برای یک اثر است. در صورتی که مرکز گسترش سالی ۷۰، ۸۰ مستند تولید می‌کند. همچنین در حال حاضر با تلویزیون و حوزه هنری وارد تولید مشترک شده‌ایم تا شرایط تولید را بهبود ببخشیم.
وی همچنین با تاکید مجدد بر سیاست توجه به سینمای مستند در استان‌های مختلف بیان کرد: به این منظور توجیه و نکات مورد نظر برای معاونان استانی که این حوزه را بیشتر جدی بگیرند، به وجود آمده و زین پس رودر رو با آنها ارتباط داریم. علاوه بر این موضوع نیز بخش استانی ما سینمای مستند در شهرستان‌های مختلف را رصد می‌کند.
این مدیر سینمایی در ادامه این برنامه عنوان کرد: شکر خدا اتفاق‌های خوبی در جشنواره «سینماحقیقت» رخ داده و این موضوع قابل لمس است.
حمیدی مقدم همچنین درباره پخش مستندهای سینمایی و میزان استقبال مخاطبان از آنها گفت: سینمای مستند ما به طور کل در فروش با مشکل مواجه است. متاسفانه ما در حوزه پخش خارجی مشکل داریم و حتی مستندی چون «در جستجوی فریده» که نماینده سینمای ایران در اسکار هم بود، نتوانسته رقم بالایی را به ما برگرداند. بنابراین ما برای شرکت‌های پخش خارجی این امکان را اضافه کردیم که اگر بتوانند فیلم مستند و انیمیشن را پخش کنند به آنها امکانات بدهیم.
وی افزود: در بحث پخش خارجی به هیچ وجه بحث ما سودآوری نیست و اگر خود فیلمساز بتواند چنین کاری را انجام دهد، حاضریم کمترین سود ممکن را برداریم. در واقع باید این رویکرد که بنشینیم تا جایی برای ما کاری کند را کنار بگذاریم و در کارها شریک شویم. ایجاد کلونی در این حوزه می‌تواند موجب پیشرفت شود و نباید از آن غافل بود.
دبیر جشنواره «سینماحقیقت» همچنین درباره انتقادی که نسبت به حمایت‌های سلیقه‌ای از برخی از مستندها صورت می‌گیرد گفت: «سینماحقیقت» تنها جشنواره‌ای است که صنف‌های کارگردانان و تهیه کنندگان در آن حضور فعال داشتند و تعامل با آنها در جریان است. همه پیشکسوتان با ما قرارداد مکتوب دارند و مورد حمایت هستند. جذب حداکثری سیاست ما بوده و درهای مرکز به روی همه باز است. به شدت خواهان فیلم‌های مطالبه‌گر هستیم و علاقمندیم همه فیلم‌های این دوره را روی سامانه بگذاریم تا ببینید که کدام یک از آنها آثار مطالبه گری بوده است.
حمیدی مقدم همچنین درباره چگونگی انتخاب آثار در جشنواره نیز توضیح داد: شوراهای انتخاب و داوری در همه جای دنیا مستقل هستند و بر مبنای سلیقه خود انتخاب می‌کنند، داوری و قضاوت در همه جای دنیا نسبی بوده و پذیرفته می‌شود.
مدیرعامل مرکز گسترش در ادامه درباره خانه‌های مستند فعال در شهرستان‌ها توضیح داد: اتفاقا شخصا طرفدار خانه مستندها هستم اما بحث مفصلی دارد. بانگاهی که آقای خزاعی از لحاظ حقوقی به خانه‌ها داشتند، باید شرایط را باز تعریف کنیم و در جلسات بعدی بیشتر درباره آن توضیح می‌دهم ولی تاکنون بحث به این سمت رفته که خانه‌های سینما در استان‌ها داشته باشیم.
وی همچنین درباره اکران مستند در شهرستان گفت: ما در مدت کرونا اکران آنلاین را شروع کردیم و این موضوع ادامه دارد. باتوجه به اینکه هنر و تجربه زیر مجموعه مرکز گسترش شد، امکان بسیار خوبی ایجاد شده تا یک سانس سینمایی از آثار خوب را برای مستند در نظر بگیریم. اما این را در نظر بگیرید که اصل اکران مستند در پلتفرم و تلویزیون است. چون مستند باید بارها دیده شود. برای این منظور نیز رایزنی‌هایی در حال انجام است.
در نشست «فیلم خبر» چه گذشت؟
دوشنبه، ۲۰ آذر ماه، همزمان با دومین روز برگزاری شانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» دومین نشست از مجموعه نشست‌های «فیلم‌خبر» با مسئولیت حمید عاشق‌علی و اجرا و کارشناسی مرتضی کاردر، در سالن ۱۲ پردیس سینمایی ملت برگزار شد.
«واهگ»، قصه زنی در دیار بلوچستان
اولین مستندی که مورد بررسی قرار گرفت، مستند «واهگ» به کارگردانی جدیث جان‌بزرگی بود. این اثر در بخش مستندهای نیمه‌بلند شانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» با دیگر آثار به رقابت می‌پردازد.
حدیث جان‌بزرگی، کارگردان این اثر درباره موضوع مستند «واهگ» گفت: من علاقه زیادی به مردمان استان سیستان و بلوچستان دارم. باید بگویم که در حوزه مستندسازی به کار درباره شخصیت‌های روستایی علاقه دارم و دلم می‌خواست سوژه مستند من درباره زنی با دغدغه‌های اجتماعی در یک روستا باشد. این‌گونه شد تا درنهایت به خانم میهن‌خواه رسیدم و تصمیم گرفتم درباره ایشان مستند بسازم.
کاردر گفت: این مستند درباره زنی است که سعی می‌کند برای استان خود مفید باشد. به نظر من، یکی از سختی‌های این نوع از مستندسازی در این است که چون دوربین باید با سوژه در مکانی بکر همراه شود، با نگاه توریستی به ماجرا نگاه می‌کند. اما در این مستند دوربین به خوبی وارد واقعیات شده و دیدی توریستی ندارد. باید بگویم مردمان روستایی بسیار خونگرم هستند و با روی خوش پذیرای ما برای ساخت مستند می‌شوند. من در تمام کارهایی که در روستاها ساختم همیشه با مهربانی این مردمان روبه‌رو بودم.
جان‌بزرگی گفت: زنی که در مستند می‌بینید با ایمانی که به کار خود دارد با وجود عدم زیرساخت و شرایط سخت و بی‌هیچ چشم‌داشتی برای بهبود وضعیت استانش تلاش می‌کند. زیرلایه‌های شخصیتی او به نظرم برای مخاطب جذاب است. به نظر خودم باتوجه به امکاناتی که داشتم توانستم از عهده کار برآیم و از نتیجه راضی هستم.
این مستندساز گفت: من نمی‌خواستم تنها زندگی روزمره یک زن را نمایش دهم. هدف اصلی من تصویر شخصیت سمیه میهن‌خواه بود و داستان زندگی شخصی او برایم مهم بود. همه این عوامل دست به دست هم داد تا شخصیت او، فعالیتهای اجتماعی‌اش، مکان زندگی‌اش، و…. همه در مستند به انسجام رسیده و شاهد اثری با لایه‌های متفاوت باشیم.
او گفت: شاید جریان فیلم فراز و فرود زیادی نداشته باشد. سعی من این بود که جریانی آرام اما عمیق را روایت کنم و تمرکزم بیشتر بر زیرمتن‌ها بود. هدف من شخصیت زن فیلم بود. کاراکتر مرد مستند را کاراکتری مکمل می‌دانم که به ذات شخصیتی خجالتی و کم‌حرف داشت و در مستند هم همان حقیقت جاری در زندگی واقعی‌شان دیده می‌شود. سعی من این بود که نگاهی مشاهده‌گرانه داشته باشم.
«پاییز پنجاه سالگی»، حاج‌قاسم از نگاه شهید جمالی
در ادامه نوبت به بررسی مستند «پاییز پنجاه سالگی» به کارگردانی محسن اسلام‌زاده رسید که در بخش مستندهای بلند این دوره حضور دارد.
کاردر گفت: محسن اسلام‌زاده، کارگردانی است که مستندهای مهمی را کارگردانی کرده و امروز به عنوان مستندسازی بین‌المللی در حوزه جنگی شناخته می‌شوند. او در تازه‌ترین مستند خود زندگی سردار سلیمانی را از زاویه دید شهید جمالی، یکی از همراهان حاج قاسم سلیمانی روایت شده است. این مستند شیفته تصاویر آرشیوی نمی‌شود و به نظر من این نکته‌ای بسیار آموزنده برای مستندسازان جوان است.
اسلام زاده گفت: هر مستند، آزمونی برای مستندساز است. آزمون این مستند برای من صبر کردن و با عجله کار نساختن بود. من قرار بود درباره حاج‌قاسم کار بسازم اما به هیچ ایده‌ای نمی‌رسیدم. اتفاقات گذشته، معمولا مصاحبه می‌شود و در آنها از تصاویر آرشیوی بهره می‌گیرند ولی من به دنبال فرمی تازه بودم تا کاری تخت و خشک نسازم. به همین علت خواستم کسی را پیدا کنم که امروز نیست و حاج قاسم توسط او روایت شود.
این مستندساز گفت: درنهایت از میان گزینه‌هایی که به من معرفی شد به کاراکتر شهید جمالی رسیدم و تصمیم گرفتم حاج قاسم را از زاویه دید او روایت کنم. کتابی هم با عنوان «پاییز پنجاه سالگی» به قلم همسر این شهید منتشر شده بود که در این راه به ما بسیار کمک کرد. شهید جمالی هم رزم حاج قاسم در دورانی بود که سردار سلیمانی علاوه بر اینکه فرمانده سپاه ثارالله بود، در قرارگاه قدس هم فرماندهی می‌کرد.
او ادامه داد: دوست داشتم در این مستند از نریشن محلی استفاده کنم به همین دلیل نریشنی متفاوت از یک دانای کل در این اثر به کار رفت. من می‌خواستم زبان اثر چیزی بین محاوره و رسمی باشد. نکته مهم درباره شهید جمالی این است که به واسطه سال‌ها فعالیت در جنوب شرق کشور و ارتباط مستقیم با حاج قاسم، وی را به خوبی می‌شناسد. تصویربرداری این مستند در جنوب کرمان و سیستان و سیرجان انجام شده است.
اسلام‌زاده بیان کرد: به نظر من هرچه قدر درباره حاج‌قاسم فیلم و مستند ساخته شود کم است. چون شخصیت او نیاز به رمزگشایی دارد. من کار مستندسازی را از استان سیستان و بلوچستان شروع کردم و با تاریخ گمشده انقلاب اسلامی در این استان روبه‌رو شدم. با حاج‌قاسمی رو به رو بودیم که مسائل منطقه جنوب شرق را حل کرده بود. مسئله خلق سلاح، باندهای مافیایی مواد مخدر، حضور اشرار و…. مسئله کوچکی نبود. این که چگونه این بحران حل شده است خودش یک سرفصل برای بحث، بررسی و تفحص است.
این کارگردان گفت: فرمول من در مرحله گردآوری باز است و هر منبعی را در چارچوب خاص مستند گرداوری می‌کنم. بعد، در حین کار همه آنها را بررسی می‌کنم. سعی من این است که به اندازه دقایق کار حرف بزنم و یک یا دو خط مشخص را گرداوری کنم و دنبال تصاویر بیش از اندازه نباشم. ضمن این که حواس من به این نکته بود که فیلم از دایره محمد جمالی هم خارج نشود. برای همین مثل یک ویراستار بی‌رحم همواره هنگام تدوین تصاویر را حذف می‌کنم تا فراز و فرود فیلم و سیر روایی آن به درستی رخ بدهد.
او در پایان گفت: هنگام مستندسازی مهم‌ترین نکته‌ای که باید مورد توجه قرار بگیرد، حرکت بر مدار قصه و با فرمول درام است.
«پس از مرگم»/ بحث‌های پیرامون علی صفایی حائری
سپس نوبت به گفت‌وگو پیرامون مستند «پس از مرگم» به کارگردانی عبدالرضا نعمت‌الهی رسید. این اثر در بخش‌های بلند و «شهید آوینی» شانزدهین دوره جشنواره «سینماحقیقت» حضور دارد.
نعمت‌الهی درباره مستند «پس از مرگم» گفت: درباره آقای صفایی کسانی کنار هم می‌نشینند که اگر اسم او را حذف کنی، امکان دارد کنار هم ننشینند. در این اثر ۲۹ مصاحبه داشتیم. پیدا کردن این افراد و راضی کردنشان برای گفت‌وگو سخت بود.
او ادامه داد: وقتی با شخصیت آقای صفایی همراه می‌شوی متوجه یک نوع آسان‌گیری خاصی می‌شوی که به تبع آن دیگر به خیلی چیزها اهمیت نمی‌دهی. مثلا من فهمیدم گروه دیگری در شهر قم نیز مشغول به کار درباره آقای صفائی هستند. چون سوژه بکر بود این ماجرا می‌توانست ناراحتم کند اما فکر می‌کنم به دلیل شخصیت خود آقای صفائی بود که اهمیت این موضوعات در نظرم رنگ می‌باخت.
نعمت‌الهی بیان کرد: بعد از شروع پیش‌تولید و پیش بردن مراحل تحقیق به نقطه‌ای متناقض رسیدم که وقتی با آقای صفائی مواجه می‌شوی به سمتش گرایش پیدا می‌کنی و فردی دوست داشتنی است. اما هر قدم که به او نزدیک‌تر می‌شوی یک‌سری سوال و ابهام درباره او مطرح می‌شود. مثل گرایش‌های سیاسی او، نسبتی که با انقلاب اسلامی دارد، ارتباطش با شاگردها و حواشی رفتارهایی اخلاقی که از اساس باطل است. من فکر کردم ایستادن در این موقعیت در مستند نقطه‌ای دراماتیک و درست است.
کاردر گفت: یکی از آفت‌هایی که مستندسازان با آن رو به رو هستند تعیین نسبت موقعیت کنونی افراد با جایگاه قبلی آنها است. شاید فردی در حال حاضر مقبول نباشد اما در زمانی کارهای مثلثی انجام داده است و بالعکس. اما معمولا در تاریخ‌نگاری موضع امروز مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این مستند هم چند نفر از این طیف شخصیت‌ها دیده می‌شود. خارج نشدن از دایره انصاف در این مواقع نیازمند هوشمندی است. علی صفائی حائری شخصیتی است که طیف‌های گوناگونی با او نسبت دارند.
او گفت: دوست داشتم مستند از بافت زندگی‌نامه‌ای مرسوم فاصله بگیرد و پیرامون نقطه‌ای خاص متمرکز شود و گفت‌وگوهای شکل گرفته مکمل آن باشند. به نظر من ما باید بپذیریم که هنگام ساخت مستند ممکن است قرائت متنی در گیومه به نفع مستند نباشد و دوست نداشته باشیم که بیانش کنیم. اما این ذات مستند است و اتفاقا باید از همه این موارد در مستند بهره برد.
این مستندساز ادامه داد: در مستند «پس از مرگم»، درباره نهادهایی صحبت می‌کنیم که برداشت اشتباهی درباره این شخصیت داشتند و این باعث شده گروهی دچار برداشتی اشتباه درباره شخصیت آقای صفایی شوند. اما امروز همان نهادها موضع مختلفی درباره او اتخاذ کرده‌اند. برای مثال پیشتر آقای صفایی ممنوع‌التصویر بودند اما امروز در تلویزیون می‌توان راجع به او صحبت کرد.
شانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» با دبیری محمد حمیدی مقدم از ۲۰ آذرماه تا ۲۵ آذرماه در پردیس ملت در حال برگزاری است
بدون دیدگاه