موسیقی‌دان

متولدین ۲۴ اردیبهشت سینما ، تئاتر و موسیقی؛ پرویز مشکاتیان

به گزارش ردکارپت فیلم: پرویز مشکاتیان (۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۴ – ۳۰ شهریور ۱۳۸۸) آهنگساز ، موسیقی‌دان ، استاد دانشگاه ، پژوهشگر و نوازنده سنتور اهل ایران بود. او به نواختن سه‌تار نیز آشنایی داشت.

زندگی‌نامه و فعالیت هنری

پرویز مشکاتیان در سال ۱۳۳۴ در نیشابور به دنیا آمد. او مقدمات موسیقی را از شش سالگی نزد پدرش، حسن مشکاتیان، که استاد سنتورنوازی و آشنا با ویولن و سه‌تار بود، آموخت. وی آموختن موسیقی را در طول تحصیل در زادگاهش، نیشابور پی گرفت و تا پایان دورهٔ متوسطه همچنان در پیشگاه پدر به فراگیری و تمرین مشغول بود. او در سال ۱۳۵۳ وارد دانشکدهٔ هنرهای زیبا در دانشگاه تهران شد و به آموختن ردیف میرزا عبدالله نزد نورعلی برومند و ردیف موسیقی سنتی نزد داریوش صفوت پرداخت.

وی هم‌زمان با آموزش ردیف، مبانی موسیقی ایرانی را نزد اساتیدی چون محمدتقی مسعودیه، مهدی برکشلی، عبدالله دوامی، سعید هرمزی و یوسف فروتن فرا گرفت. او نوازندگی سنتور را در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی به صورت بسیار جدی ادامه داد و توانست در نوازندگی این ساز به مهارت ویژه و چشمگیری دست پیدا کند و همچنین توانست کارهای بزرگ فراوانی را در زمینهٔ آهنگسازی و نوازندگی سنتور به ویژه در زمینهٔ ساخت قطعات همنوازی (ارکسترال)، تصنیف و نیز تکنوازی انجام دهد. مشکاتیان در این سال‌ها، کنسرت‌های متعددی با خوانندگانی چون پریسا و هنگامه اخوان اجرا کرد و در سال ۱۳۵۶، گروه عارف را تشکیل داد.

وی در آزمون موسیقی باربد که به ابتکار نورعلی برومند برگزار می‌گردید، به همراه پشنگ کامکار مقام نخست در رشتهٔ سنتور و همراه با داریوش طلایی، مقام ممتاز در ردیف‌نوازی را به دست آورد. وی همسر افسانه شجریان، دختر محمدرضا شجریان، بوده و صاحب دو فرزند به نام‌های آوا و آیین است.

نام در زمان تولد پرویز مشکاتیان
زادهٔ ۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۴   نیشابور، استان خراسان
درگذشت ۳۰ شهریور ۱۳۸۸ (۵۴ سال)
تهران، ایران
علت درگذشت نارسایی قلبی
دفن شده آرامگاه عطار نیشابوری، نیشابور، خراسان رضوی، ایران
محل تحصیل دانشگاه تهران
پیشه آهنگساز موسیقی‌دان استاد دانشگاه نوازنده سنتور و سه‌تار
همسر(ها) افسانه شجریان
فرزندان آوا مشکاتیان آیین مشکاتیان
حرفه موسیقی
ساز(ها) سنتور سه‌تار
سال‌های فعالیت ۱۳۵۶ تا ۱۳۸۸
استاد(ها) داریوش صفوت
نورعلی برومند
آلبوم پرآوازه آستان جانان   بیداد
دستان
مقام صبر
وطن من

فعالیت حرفه‌ای

مشکاتیان از سال ۱۳۵۶، همکاری با رادیو را زیر نظر هوشنگ ابتهاج آغاز کرد ولی پس از واقعه ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ از رادیو استعفاء داد و مؤسسه چاووش را با همکاری هنرمندان گروه عارف و شیدا تشکیل داد. سپس با همکاری شهرام ناظری، تصنیف «مرا عاشق» را بر روی شعر مولانا ساخت. از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۷ و بعدتر در اوایل دهه ۷۰ با محمدرضا شجریان همکاری داشت که نتیجهٔ این همکاری، آثار ماندگاری چون بیداد، آستان جانان، سِرّ عشق، نوا، دستان، گنبد مینا، دود عود، جان عشاق و قاصدک بود. وی در همهٔ این آثار، به عنوان آهنگ‌ساز و نوازندهٔ سنتور (در سِرّ عشق به عنوان نوازندهٔ سه‌تار و در جان عشاق فقط آهنگ‌ساز) همکاری داشت.

او همچنین کارهای بسیار پرباری با نوازندگانی چون حسین علیزاده (سرپرست گروه عارف و گروه شیدا) و محمدرضا لطفی (سرپرست گروه شیدا) دارد.

پس از قطع همکاری با محمدرضا شجریان، وی با خوانندگانی چون علی جهاندار، ایرج بسطامی، علیرضا افتخاری، حمیدرضا نوربخش، علی رستمیان و شهرام ناظری همکاری کرد. او همچنین در فستیوال جهانی موسیقی تحت عنوان (روح زمین) در کشور انگلستان شرکت کرد و مقام نخست را بدست آورد.

مشکاتیان از سال ۱۳۷۶ اجراهای صحنه‌ای و انتشار آلبوم را متوقف کرد و تا تابستان سال ۱۳۸۴ کنسرتی در کشور اجرا نکرد.

یکی از واپسین کارهای وی آلبوم تکنوازی تمنا بود که در سال ۱۳۸۴ نواخت و منتشر کرد. همچنین وی در روزهای ۶ تا ۹ آذر ۱۳۸۶ به عنوان سرپرست گروه عارف کنسرتی در تهران برگزار کرد که حمیدرضا نوربخش به عنوان خواننده در آن شرکت داشت.

در مراسم جشن خانه موسیقی در ۲۳ مهر ۱۳۸۶، لوح تقدیر از یک عمر فعالیت هنری توسط محمدرضا شجریان به عنوان رئیس شورای عالی خانهٔ موسیقی به پرویز مشکاتیان داده شد.

از آثار مشکاتیان، کتاب‌های فراوانی منتشر شده‌است. از این کتاب‌ها می‌توان به اثرهای بیست قطعه برای سنتور، گل آئین، گل آوا، سُل آیین، مجموعه تصانیف، بیداد، لاله بهار، و مجموعه کتاب‌های شعر بی واژه اشاره نمود.

درگذشت

پرویز مشکاتیان در تاریخ ۳۰ شهریور سال ۱۳۸۸ در منزلش در تهران و در سن ۵۴ سالگی بر اثر نارسایی قلبی درگذشت. در مراسم او نماینده وزیر ارشاد نیز سخنرانی کرد که با مخالفت مخالفان روبرو شد؛ در طی سخنرانی وی حاضران سوت و کف می‌زدند تا مانع سخنرانی نماینده وزیر ارشاد شوند.

همچنین مراسم تشییع پیکر پرویز مشکاتیان در روز ۴ مهر در زادگاهش نیشابور، از مقابل اداره فرهنگ و ارشاد و با حضور جمعیتی نزدیک به ۱۵ هزار نفر برگزار گردید. در این مراسم که هنرمندانی همچون حسین علیزاده، محمدرضا درویشی، همایون شجریان، کیوان ساکت، حمیدرضا نوربخش، علی رستمیان، محمدرضا رستمیان، شروین مهاجر و پژمان طاهری حضور داشتند، گروهی از دانشجویان دانشکده هنر نیشابور به نشانه عزا تعدادی از سازهای خود را کفن‌پوش کرده بودند. همچنین گروه موزیک شهر نیشابور در طول مراسم تشییع مارش عزا اجرا می‌کرد. پیکر پرویز مشکاتیان پس از مراسم تشییع و خواندن نماز در مسجد جامع نیشابور، در محوطه بیرونی باغ عطار و در جوار مقبره عطار نیشابوری به خاک سپرده شد.

در نگاه دیگران

بهرام بیضایی در سوگ مشکاتیان نوشت: «خروشی خاست وَه وَه وای در وای؛ / که قانونِ فَلَک بُگسَسْت ناگاه! / مگر سازِ جهان از کوک اُفتاد، / که سوگِ تار و دَف بَرخاست تا ماه! / فغان بَر شد ز هر سو شور در شور، / که‌سازی را شکسته قهرِ تقدیر! / نواییْ رُخ نهان کردَه‌ست در خاک؛ / چه دانی جز که قهر از این به تعبیر! / غریو آمد ز گیتی مرگ در مرگ؛ / که خُنیاگر رهِ خونِ روان بَست! / چو خنده دید رفته از لبِ ساز، / نه ساز ـ آری ـ که جانِ خویش بِشْکست! / برآمد مویه از چَنتارِ چنگی؛ / که زخمِ دل به زخمه باز کردَم! / چو یادَت را به مضرابِ دوتایی، / به گوشِ این جهان آواز کردَم!»

محمدرضا شفیعی کدکنی نیز چنین سرود: «ای دوست وقت خفتن و خاموشی‌ات نبود / وز این دیار دور فراموشی‌ات نبود / تو روشنا سرود وطن بودی و چو آب / با خاک تیره‌روز هم آغوشی‌ات نبود / میخانه‌ها ز نعره تو مست می‌شدند / رندی حریف مستی و می‌نوشی‌ات نبود / دود چراغ موشی دزدان ترا چنین / مدهوش کرد و موسم خاموشی‌ات نبود / سهراب اضطراب وطن بودی و کسی / زینان به فکر داروی بیهوشی‌ات نبود / در پرده ماند نغمه آزادی وطن / کاندیشه جز به رفتن و چاوشی‌ات نبود / در چنگ تو سرود رهایی نهفته ماند / زین نغمه هیچ‌گاه فراموشی‌ات نبود / ای سوگوار صبح نشابور سرمه‌گون / عصری چنین سزای سیه‌پوشی‌ات نبود»

محمدرضا شجریان نیز نوشته‌ای را در سوگ مشکاتیان منتشر نمود: «(رفت و دیگر نه بر قفاش نگاه/دلی از ما ولی خراب ببرد) خبر درگذشت پرویز مشکاتیان را در بهت و اندوهی سخت شنیدم. هنوز باور ندارم که ما را تنها گذاشته‌است. پرویز مشکاتیان برای روزگار ما نغمه‌های بسیار پرداخت و یاد آن سال‌ها را با هنر خود در حافظه ما ثبت کرد. موسیقی او در فراز و نشیب روزگار همراه ما بود، با محنت ما گریست، با شادیهای ما شادی و با شور و امید ما همدلی کرد. در آثار او صدای قلبی را می‌توان شنید که برای وطن و آزادی می‌تپد.

کمتر هنرمندی را توان آن است که رنج‌ها و آرزوهای مردمش را در هنر خویش بازتاباند و ترجمهٔ صادق و راستین زمانه خود باشد. پرویز یکی از این اندک شماران است، موسیقیدانی که ذوق تصنیف سازیش، مهارت گروه‌نوازیش، لطافت شاعرانه‌اش و تعهدش به آرمانهای مردم، خاطره او را در هنر ایران زمین ماندگار خواهد ساخت. من مرگ هنرمندی چنین را باور ندارم. پرویز مشکاتیان در قلب و ذهن ما زنده است.»

آثار

آثار
نام آلبوم سال انتشار آهنگ‌ساز نوازنده خواننده ناشر توضیحات
چاووش ۴ آری آری هنگامه اخوان، شهرام ناظری آهنگسازان: محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، با همکاری گروه شیدا و عارف.
چاووش ۶ ۱۳۵۸ آری محمدرضا شجریان آهنگسازان: محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، با همکاری گروه شیدا، آهنگ‌ساز تصنیف ایرانی (پرویز مشکاتیان)
چاووش ۷ ۱۳۵۸ آری آری محمدرضا شجریان، شهرام ناظری در ساخت موسیقی این اثر محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، هوشنگ کامکار و حسین علیزاده همکاری داشتند. با همکاری گروه شیدا و عارف.
چاووش ۱۲ آری آری این مجموعه شامل دو نوازی سنتور و تمبک (ناصر فرهنگ‌فر) می‌باشد
آذرستون آری آری محمدرضا شجریان به صورت رسمی منتشر نشد، سنتور (مشکاتیان)، نی (محمد موسوی)
بیداد ۱۳۶۴ آری آری محمدرضا شجریان دل آواز بخش اول در دستگاه همایون و با آهنگ‌سازی پرویز مشکاتیان و بخش دوم در همایون و شور و با نوازندگی تار توسط غلامحسین بیگجه‌خانی.
آستان جانان ۱۳۶۴ آری آری محمدرضا شجریان دل آواز در سال ۱۳۶۲ در سفارت ایتالیا در تهران اجرا و در سال ۱۳۶۴ منتشر شد. نوازنده سنتور (مشکاتیان)، نوازنده تنبک (ناصر فرهنگ‌فر).
سر عشق ۱۳۶۵ آری آری محمدرضا شجریان دل آواز در سال ۱۳۶۱ اجرا و در سال ۱۳۶۵ منتشر شد. این آلبوم در دستگاه ماهور اجرا شده‌است. سه‌تار (مشکاتیان)، نی (محمد موسوی).
لاله بهار ۱۳۶۵ آری آری شهرام ناظری لالهٔ بهار در سال ۱۳۶۲ اجرا و در سال ۱۳۶۵ منتشر شد. اجرا توسط گروه عارف.
نوا ۱۳۶۵ آری آری محمدرضا شجریان دل آواز این آلبوم در دستگاه نوا آغاز شده و سپس در گوشه‌هایی از شور، بیات ترک و سه‌گاه ادامه می‌یابد. اجرا توسط گروه عارف.
دستان ۱۳۶۷ آری آری محمدرضا شجریان دل آواز در دستگاه چهارگاه، اجرا توسط گروه عارف.
دود عود ۱۳۶۸ آری آری محمدرضا شجریان هالکو تنظیم این آلبوم با کامبیز روشن‌روان بود، در سال ۱۳۶۶ اجرا و در ۱۳۶۸ منتشر شد. بخشی از آلبوم با اجرای ارکستر.
افشاری مرکب ۱۳۶۸ آری آری ایرج بسطامی چهارباغ بانگ، هم‌آواز آهنگ کنسرت گروه عارف در ایران و اروپا.
افق مهر ۱۳۶۹ آری آری ایرج بسطامی سروش گروه عارف
خلوت‌گزیده ۱۳۷۰ آری محمدرضا شجریان دل آواز اجرای سنتور مشکاتیان در (روی ب) آلبوم.
مژده بهار ۱۳۷۱ آری آری ایرج بسطامی دستان، چهارباغ بانگ گروه عارف
صبح مشتاقان ۱۳۷۳ آری آری علی جهاندار چهارباغ بانگ
مقام صبر ۱۳۷۳ آری آری علیرضا افتخاری چهارباغ بانگ
جان عشاق ۱۳۷۴ آری آری محمدرضا شجریان دل آواز تنظیم: محمدرضا درویشی، پیانو: جواد معروفی
گنبد مینا ۱۳۷۴ آری آری محمدرضا شجریان دل آواز اجرا در مایه‌های دشتی، سه گاه، ماهور و چهارگاه
قاصدک ۱۳۷۴ آری آری محمدرضا شجریان به صورت رسمی منتشر نشد. سنتور (مشکاتیان)، نوازنده تنبک (همایون شجریان)
کنج صبوری ۱۳۷۵ آری آری علی رستمیان چهارباغ بانگ اجرای گروه عارف
وطن من ۱۳۷۶ آری آری ایرج بسطامی هم‌آواز آهنگ گروه عارف
موسم گل محمدرضا درویشی آری ایرج بسطامی اجرای تصانیفی از عارف و شیدا توسط ارکستر سمفونیک تهران، در این آلبوم پرویز مشکاتیان نظارت و نوازندگی سه تار را بر عهده داشته
کنسرت ۷۶ گروه عارف آری آری حمیدرضا نوربخش چهارباغ بانگ گروه عارف
کنسرت فستیوال مولانا در ایتالیا آری آری چهارباغ بانگ دو نوازی پرویز مشکاتیان (سنتور) و ناصر فرهنگ‌فر (تنبک)
لحظه دیدار ۱۳۸۰ آری آری چهارباغ بانگ پرویز مشکاتیان (سنتور)، محسن کثیرالسفر (تنبک)، بهداد بابایی (سه‌تار)
بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان۱ ۱۳۸۲ آری آری شهرام ناظری، علی رستمیان، حمیدرضا نوربخش، علیرضا افتخاری گروه عارف
بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان ۲ آری آری محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، ایرج بسطامی، علی رستمیان، حمیدرضا نوربخش، سپیده رئیس‌السادات
کنسرت راست پنجگاه ۱۳۸۳ آری آری ایرج بسطامی چهارباغ بانگ گروه عارف
پس پرده ۱۳۸۵ آری آری چهارباغ بانگ سه‌تار نوازی پرویز مشکاتیان، اجرای خصوصی در سال‌های ۱۳۶۲٬۱۳۶۳٬۱۳۶۴ و ۱۳۷۱
سرو آزاد ۱۳۸۶ آری آری آری چهارباغ بانگ سه‌تار نوازی پرویز مشکاتیان، تنبک جمشید محبی
بیست قطعه برای سنتور ۱۳۸۸ آری آری چهارباغ بانگ سنتور: پرویز مشکاتیان، محمدرضا رستمیان
تمنا ۱۳۸۸ آری آری سروش پرویز مشکاتیان (سنتور)، آئین مشکاتیان (تنبک).
دو نوازی (همایون، سه گاه) ۱۳۸۸ آری آری چهارباغ بانگ پرویز مشکاتیان (سنتور)، ناصر فرهنگ‌فر و جمشید محبی (تنبک)
طریق عشق ۱۳۹۵ آری آری محمدرضا شجریان ایران گام انتشار پس از مرگ، این اثر در سال ۱۳۶۷ در پاریس اجرا شد و در مهرماه ۱۳۹۵ در ایران منتشر گردید
خراسانیات ۱۳۹۸ آری آری محمدرضا شجریان ایران گام انتشار بعد از مرگ، این اثر برگرفته از مقامات موسیقی خراسانی است


بدون دیدگاه

پاسخ دهید

فیلدهای مورد نیاز با * علامت گذاری شده اند