سینمای مستند در ایران به لحاظ مالی یک پدیده‌ی به گِل نشسته است

به گزارش ردکارپت فیلم: یک مستندساز با تاکید براینکه سینمای مستند در ایران به لحاظ مالی یک پدیده‌ی به گِل نشسته است، معتقد است که در این شرایط بحرانی به جای برگزاری جشنواره های آنلاین بهتر است معیشت و تولید در اولویت قرار گیرد.

هادی آفریده درباره برگزاری جشنواره آنلاین مستند سینما حقیقت که در این مدت کمتر از سوی مستندسازان اظهارنظرهایی رسمی درباره آن منتشر شده است به ایسنا بیان کرد: شاید یکی از دلایلی که نظر مستندسازان چندان بازتاب ندارد و مسئولان کمتر به شکل صنفی با آن‌ها مشورت می‌کنند، این باشد که در سیاست‌گذاری‌های کلان فرهنگی، نظر هنرمند و به طور مشخص مستندسازها چندان مهم نبوده است. الان هم به نظرم در همان مسیری که در گذشته وجود داشته حرکت می‌کنند. البته یک نکته مهم این است که در حال حاضر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به نوعی دوران طلایی خود را سپری می‌کند، از این بابت که مدیرانی بر مسند کار حضور دارند که جامعه مستندسازها تقریبا ارتباط خوبی با آن‌ها دارند و در واقع اعتمادی بین ما و آن مدیران وجود دارد، اما در عین حال این را هم می‌دانیم مدیرانی که این اعتماد دو طرفه بین ما و آن‌ها وجود دارد مجری سیاست‌های کلان هستند و شاید در خیلی موارد نتوانند نظر خود را به کرسی بنشانند.

او افزود:‌ آنچه من از صحبت‌های آقای انتظامی و دیگر مدیران سازمان سینمایی در دو ماه اخیر درباره جشنواره‌های مختلف وزارت ارشاد شنیدم این بوده که دولت تصمیم دارد با برگزاری آنلاین جشنواره‌ها از فجر و حقیقت گرفته تا کودک و فیلم کوتاه تهران بگوید که شرایط به نحوی عادی است. انگار قرار است صورت مسئله به نوعی پاک شود، در صورتی که همه می‌دانیم شرایط نه تنها عادی نیست بلکه شاید بحرانی هم هست که البته منظورم فقط بخاطر کرونا نیست.

آیا مدیران به این فکر می‌کنند که رمقی برای جامعه فرهنگی سینما باقی مانده یا خیر؟

کارگردان مستندهای «چنارستان»، «کودکی رنگ‌پریده» و «نقل گردآفرید» در این باره ادامه داد: برای من سوال است که آیا در حال حاضر آقایان در سازمان سینمایی وزارت ارشاد متوجه هستند که هفت ماه است تولیدات سینمای مستند تقریباً خوابیده؟ آیا می‌توانند درک کنند که بعضی از بچه‌های مستندساز حتی به نان شب محتاج‌اند؟ با این شرایط من اگر جای دوستان بودم قطعا جشنواره‌ها را تعطیل می کردم و پول آن را برای تولید هزینه می‌کردم و اگر شرایط کرونا هم اجازه تولید نمی‌دهد پول نفت را و بودجه فرهنگی که سهم بچه‌های اهل فرهنگ است را به خودشان واگذار می‌کردم تا بتوانند زندگی خود را بگذارنند چرا که واقعیت این است که الان بجز بخش مبتذل سینما و آنچه در بخش‌هایی مثل شبکه نمایش خانگی می بینیم تقریباً کل بخش فرهنگ و هنر به گِل نشسته است، بماند که در این مملکت، سینمای مستند به لحاظ مالی اصولاً یک پدیده‌ی به گِل نشسته است و در نظر بگیرید که در این هفت ماه گذشته اوضاع بدتر هم شده است.

آفریده با اشاره به کسانی که هنوز توان و انگیزه دارند و در این وضعیت فیلم تولید می‌کنند، گفت: وزیر ارشاد و رئیس سازمان سینمایی باید قبل از اینکه جشنواره‌ها را به شکل آنلاین برگزار کنند و این شیوه را به سازمان‌های زیرمجموعه مثل مرکز گسترش یا انجمن سینمای جوانان ابلاغ کنند، به این فکر کنند که آیا رمقی برای جامعه “فرهنگی” سینمای ایران باقی مانده است؟ منظور من دقیقا کسانی هستند که در سینمای فرهنگی فعالیت می‌کنند نه آن‌ها که در گیشه مشغول هستند. آیا به این فکر شده که حتی در صورت برگزاری آنلاین جشنواره، چند در صد از این‌ها توان پرداخت پول اینترنت را دارند؟ اینجا اروپا نیست که ما به اینترنت پر سرعت و تقریبا مجانی وصل باشیم‌. متاسفانه سیاستگذاری فرهنگی فقط به فکر ویترین هستند که فردا روز به وقت تحویل دولت، بگویند در همه حال پرچم فرهنگی مملکت را نگه داشتند، اما به چه قیمت؟ به قیمت نابودی ما؟

جشنواره حقیقت را به جمعه بازار تبدیل نکنید

این مستندساز در حالی این انتقادها و پیشنهاد برای برگزار نشدن جشنواره و اولویت رسیدگی به معیشت را مطرح می‌کند که برخی مستندسازهای دیگر موافق برگزاری جشنواره حقیقت در هر شرایطی هستند و شیوه آنلاین و خطراتی هم که ممکن است برای فیلم‌ها به وجود بیابید چندان اهمیتی برایشان ندارد.

او در پاسخ به اینکه وقتی چنین تقاضایی هم مطرح است، چه پیشنهادی را برای بهتر برگزار شدن جشنواره دارد؟ بیان کرد: آقای حمیدی مقدم در جلسه‌های اخیر خود درباره جشنواره حقیقت مسائلی را مطرح کردند از جمله اینکه بیشترِ بودجه صرف تولید شود که بسیار عالی و هوشمندانه است و امیدوارم عملی شود، اما متاسفانه در همین شورای سیاستگذاری جشنواره کسانی هستند که خواندم نظرشان براین بوده که چون جشنواره آنلاین است، فرصت خوبی است که بخش‌های جشنواره را بیشتر کنیم. این اظهارنظرها بیشتر از سوی کسانی مطرح می‌شود که آن‌ها را نسبت به سینمای مستند بیگانه می‌دانم چون این سیاست گسترش بخش‌های جشنواره یک سیاست کاملاً شکست خورده است که در دولت های نهم و دهم اتفاق افتاد و در آن زمان جشنواره را به جمعه بازار تبدیل کردند که هیچ چیز با دیگری تناسب نداشت. تعدد بخش‌ها، جشنواره را به یک جشنواره غیرتخصصی تبدیل کرده بود که انگار هیچ نگاه ویژه و رودیکردی ندارد و تلاش می‌کند همه را خوشحال کند. به نظر من این کار اشتباه است و احساس می‌کنم یکی از خطرات برگزاری آنلاین جشنواره همین است درگیر چنین ریخت و پاش‌هایی شود.

بازاری برای سینمای مستند و قاچاق آن نیست

این مستندساز در ادامه به امنیت فیلم‌ها اشاره کرد و گفت: در اینجا این سوال پیش می‌آید که آیا الان که فیلم‌های ما به صورت قاچاق در بازار وجود ندارد، ما می‌توانیم از آن‌ها درآمد کسب کنیم؟ آیا پلتفرم‌های اینترنتی فیلم‌های ما را می‌خرند؟

آفریده که اخیرا یک مستند کوتاه ساخته که احتمالا توسط تهیه‌کننده و مالک (مرکز گسترش) در جشنواره حقیقت حضور خواهند داشت، در پایان اضافه کرد: من با بسیاری از این VODها در ارتباط هستم آن‌ها فقط به دنبال این هستند که مارکت مستند خود را مجانی پر کنند و هیچ پولی مثل آنچه به سریال‌ها و فیلم‌های آبگوشتی می‌دهند در اختیار مستند نمی گذارند. آنها پول‌های میلیاردی به این فیلم‌های و سریال‌ها می‌دهند ولی برای فیلم‌های مستند حتی حاضر نیستند ۵۰ میلیون تومان بدهند؛ آن هم برای فیلمی که مثلا ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان خرج تولیدش شده است. از سوی دیگر تلویزیون هم فیلم‌های مستند را نمی‌خرد و این فیلم‌ها راحت سرقت می‌شوند پس فکر می کنم از نظر سرقت فیلم‌های مستند – شاید بجز چند مورد- چندان دچار آسیب نشوند و مثل فیلم‌های سینمایی قاچاق نشوند، چون اصولاً بازاری برای این فیلم‌ها در ایران وجود ندارد و همه چیز در اختیار و انحصار دولت است.