پذیرایی متفاوت از مخاطب در «اتاق هملت»

بابک محمودزاده کارگردان نمایش «اتاق هملت» که در سالن انتظامی خانه هنرمندان ایران روی صحنه است درباره این اثر نمایشی گفت: نمایش «اتاق هملت» برداشتی آزاد از نمایشنامه «هملت» شکسپیر است که ترجیح دادم با تغییری که در محتوای آن ایجاد می‌کنم، نمایش را برای مخاطبانی که بارها این متن را روی صحنه دیده‌اند، هم تبدیل به اثری تازه کنم که مواجهه با آن برایشان جذاب باشد. از نظر فرم هم ترجیح دادم این اثر به گونه‌ای اجرا شود که برای نسل امروز تازگی داشته باشد و بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند.

وی ادامه داد: علاقه شخصی خودم هم شیوه بازی بیومکانیک و کارگردانی اکسپرسیونیستی است و دوست داشتم از این طریق مخاطبان جوان‌تری را که شاید تازه وارد فضای بازیگری و هنر شده‌اند، به سالن تئاتر بکشانم و با متون کلاسیک آشنا کنم. این هدفی بود که از روز اول و زمانی که متن «هملت» را خواندم به دنبالش بودم به‌ویژه که متن‌های شکسپیر معمولاً متن‌هایی هستند که هر کسی جرأت نمی‌کند سراغشان برود چراکه بعد از آن با نقدهای بسیاری از سوی افرادی مواجه می‌شود که روی این آثار تعصب دارند. من این چالش را به جان خریدم و سعی کردم یک «هملت» جدید را بعد از سال‌ها به صحنه ببرم.

این کارگردان درباره تغییراتی که برای به‌روز شدن متن «هملت» اعمال کرده است، توضیح داد: متن در یک فضای امروزی، حتی از نظر طراحی صحنه روایت می‌شود. ما در صحنه نمایش یخچال و تلویزیون داریم و وسایل دیگری که خیلی زیاد از آنها استفاده می‌کنیم و در روایت دراماتیک نمایش هم تأثیرگذار هستند. در عین اینکه تلاش کرده‌ام زیرلایه‌های متن شکسپیر حفظ شود به همین دلیل دست به زبان آرکائیک نمایشنامه نزدم و آن را تغییر ندادم.

محمودزاده افزود: شخصیت‌هایی هم به نمایش اضافه شده‌اند. در متن من، هملت خدمتکاری دارد که خودش او را آموزش می‌دهد تا تبدیل به روح پدرش شود یعنی برخلاف متن شکسپیر، هملت خودش این روح را تربیت می‌کند تا به واسطه آن بتواند اهالی کاخ را با خود همراه کند، انتقام قتل پدرش را بگیرد و در انتها به پادشاهی برسد. در این جریان وجود تلویزیون به‌عنوان رسانه را داریم. تمامی اهالی کاخ، غیر از هملت که در اتاق خود محبوس شده است، مشغول تصمیم‌گیری برای یکدیگر هستند اما در انتها خودشان درگیر رسانه می‌شوند؛ رسانه‌ای که زمانی خودشان آن را هدایت می‌کردند حالا اخبار خودشان را پخش می‌کند. حضور یخچال در نمایش هم فریز بودن، سرد بودن و بی‌روح بودن فضایی را نشان می‌دهد که هملت در آن می‌خوابد، می‌نشیند و از آن استفاده می‌کند.

وی دربار توجه به مفاهیم امروزی در اجرا عنوان کرد: برخی از مسائلی که بشر امروز با آن درگیر است، به‌صورت زیرلایه در متن آورده‌ام، مثل رابطه هملت با اوفلیا که به واسطه انتقام آن را فراموش می‌کند. هر چند در انتهای داستان متوجه می‌شویم که هملت خودش بازیچه شخص دیگری بوده است و تصمیمات اشتباه او باعث خودکشی افلیا می‌شود. در پایان نیز می‌فهمیم همه ماجراها زیر سر هوراشیو به‌عنوان یکی از دوستان نزدیک هملت بوده است که در انتها خودش هم به پادشاهی می‌رسد.

این کارگردان تئاتر درباره اینکه چرا شخصیت «هوراشیو» در نمایشنامه را تا این اندازه تغییر داده است که تبدیل به یک فرد خیانت‌کار شود، توضیح داد: از منظر زیست شخصی خودم و شاید بسیاری افراد دیگر، در اکثر مواقع ما انسان‌ها از نزدیک‌ترین افراد و دوستان‌مان ضربه می‌خوریم، از کسانی لطمه می‌خوریم که هیچ‌گاه فکرش را هم نمی‌کردیم به همین دلیل من هوراشیو را برای این موضوع انتخاب کردم چرا که نزدیک‌ترین فرد به هملت بوده و در اکثر مواقع به اتاق او رفت و آمد داشته است اما در انتها می‌بینیم که همین فرد به او خیانت می‌کند.

محمودزاده درباره طراحی صحنه و طراحی حرکت نمایش همزمان با کارگردانی گفت: عموماً کار طراحی صحنه انجام می‌دهم و برای دوستان دیگری هم این کار را کرده‌ام. در کارگردانی هم روشی دارم که برای هر متنی که می‌خواهم آن را کارگردانی کنم، ابتدا به طراحی صحنه آن فکر و براساس همان طراحی صحنه، کار را کارگردانی می‌کنم به همین دلیل اگر هر کار دیگری هم کارگردانی کنم به احتمال زیاد طراح صحنه‌اش خودم خواهم بود.

این بازیگر افزود: درباره طراحی حرکات هم باید بگویم فضای این کار بیومکانیک است که در تئاتر ایران کمتر روی آن کار شده، دلیل آن هم سختی کار برای بازیگر و کمبود منابع و کتاب‌هایی است که بتوان به آنها رجوع کرد. من چند سال بازیگر تئاتر بودم و ابتدا در آکادمی استاد سمندریان دوره دیدم و بعد از آن هم نزدیک به ۹ سال است که بازیگری می‌کنم و تجربه همکاری با رضا ثروتی را نیز داشتم از این رو فضای بازیگری بیومکانیک را به خوبی می‌شناختم. همچنین کتاب‌هایی را که درباره این حوزه وجود دارد، خوانده بودم و با محمودرضا رحیمی که در فضای بیومکانیک بسیار کار کرده نیز مشورت کردم به‌واسطه همین دانسته‌ها تصمیم گرفتم خودم طراحی حرکات نمایش را برعهده بگیرم.

محمودزاده در پایان تأکید کرد: از آنجایی که این نمایش اثری مبتنی بر فرم است و یک تئاتر فیزیکال محسوب می‌شود، ترجیح دادم اندیشه‌هایی که در ذهن دارم و حرکاتی را که دوست دارم روی صحنه اتفاق بیفتد، خودم به بازیگر انتقال دهم و برای دوری از دوگانگی اندیشه فرد دیگری وارد کار نشود.

ایمان میرهاشمی، فرنوش نیک اندیش، احمد صفرزاده، زهرا ‌رئیسی، طاها ‌احمدی بازیگران نمایش «اتاق هملت» هستند که تا ۱۳ مرداد ماه در تماشاخانه انتظامی خانه هنرمندان ایران روی صحنه است.